Хаlдда сенбыний Сувал’ни магьаlлылин малкъара гьуваджен ейлагъбы къаlрад ахуйн. Аlхырейни сенбышее коч гьауй гыранда ыхьайхъа гора, тасарруфатбыше даварар сувабышилхъа хъадайли ыхьа деш. Манбыше кьыlл’-кьыlдым вакьаlбы къышлагъбышейний гьайсар. Гьайни сен къышлагъбышее дагъамна вазият яранмишувхьа. Чолбышихъад охьанасын кар дешин. Манчихъа гора, сабара тасарруфатбыше, гыранийвалихъа ил’дяакы, вакьаlбы ейлгъбышейхъа хъыккы. СПК «Ленинын» тасарруфатыд манбышди джаргее водун. Къийна тасарруфатын даварар ейлагъейхъа гьидхьыр водунбы. Манбышди вазиятыка танышхьесдимее «Нур» кlазетын ишчер бакlее тасаруфатна хааlрна Исакь Балаевыкайий, пешекараршиква  горушмишувхьа.Хаlдда сенбыний Сувал’ни магьаlлылин малкъара гьуваджен ейлагъбы къаlрад ахуйн. Аlхырейни сенбышее коч гьауй гыранда ыхьайхъа гора, тасарруфатбыше даварар сувабышилхъа хъадайли ыхьа деш. Манбыше кьыlл’-кьыlдым вакьаlбы къышлагъбышейний гьайсар. Гьайни сен къышлагъбышее дагъамна вазият яранмишувхьа. Чолбышихъад охьанасын кар дешин. Манчихъа гора, сабара тасарруфатбыше, гыранийвалихъа ил’дяакы, вакьаlбы ейлгъбышейхъа хъыккы. СПК «Ленинын» тасарруфатыд манбышди джаргее водун. Къийна тасарруфатын даварар ейлагъейхъа гьидхьыр водунбы. Манбышди вазиятыка танышхьесдимее «Нур» кlазетын ишчер бакlее тасаруфатна хааlрна Исакь Балаевыкайий, пешекараршиква  горушмишувхьа.

• -Исакь чоджий, ацlахьес ыкканий, коч дагъамдане ыхьа?
• -Давараршин коч гьауй сибыкна иш дешобна. Манбы машинбышейхъа сауй, джигалхъа хъады кьаlра хъауй, сувалхъа алхъауй, пешекараршисда бина гивхьуй  гьаммаше дагъамна иш вобна. Къийна мани четинийвал’бышихъа ил’дяакы, йишин даварар ейлагъбышейхъа гьидхырыйнбы. Гьайни сенийн коч ши машинбышика гьау. Вакьаlбы Къенахъамее манчика хъады. Манче агъалла мал пиядада гьаъайкы. Сувал’ вардиш дешин гьаlйванар геедни четинийвалика джигалхъамее гьихьарау. Мани карее шас хаlдын кумаг Хьойикни джамаъаlтын гьау. Манбыше дагъамни джигабышейнче даварар алгъаъанкъаl югун кумаг гьагу. Гьавъуйни заlгьматыс сакlы мани хивни джамаъаlтыкlле сагъулва эйгьи. Гьаlшде шокlле къеджен, даварар архаджее водунбы. Сабара йигъбышиле манбы Диндийни гадигелхъа алхъаъас. Цывлихъамее манбы мааъаж ихьес.
• — Коч гьауй гырандане гиур?
• — Тасарруфатыхъаб, хусулсубышика саджигее, кьоlд аазырыле гьеххаба  дамазлыгъ вобна. Манбы сувалхъа хъалесдимее ши хьолле машин аххъы. Гьар машинес 51 аазыр манат пылна гьуво. Са суралхъани кочес 255 000 маныт харджийн хъигъечlу. Са гьаманмеган пыл манбы йыlкьаlлхъа хъыккеканкъаl лазымхьес. Гьауйни хаарджийбышис сикlы, ейлагъбышейхъа хъабыйке пашманба дешобунбы. Гьайни сен сувабышихъаб уфтанна окl вобна. Агар гыргын кар югда адкlынее цывлийхъассе давараршк югун чеки саъасын. Йаlххъыс ишлемишауйн гыргын харджийбы манче оlртмишаъасынбы.
•  — Гьихъа, зас йикlел’ водун, коч йувани йаlххъыл’ний хъадайлен. Манке хаарджийид хаlдын эйхьен дешдий…
• — Къийна маlгьдын имканбы аху дешинбы. Манке гьокуlматыхъаб давараршин коч алгъайгьена джурайна программа вухьа. Манке кочаъанкъаl тасарруфатбышилхъа гудж хъооl дешдий. Гьокуlматын кумагыд гьеленний. Гьаlшде гьаарункъве джуни джибейнче пыл гьуво коч гьаъа. Гойне хьинне гьихъа коч гьаъани давараршихъаб джурайна йаlхъний.  Гьаlшде манбыд  аху дешинбы. Геллесди джигабышее багъбы адчы, хайбы аляу водунбы. Манчиле савагьийда йувани йаlххъыл’ даварар хъыккеканкъа йаlххъыл’ кьытlыл’ гьаатlан, айкlанан малын сайид хаlдынний эйхьен. Йишдимее машинбышика коч гьауй энки сибыкын усул водун.
•  -Гъу ейлагъейхъа гьайни сен даварар хъабыйнбышди аlрайл’ цlеррыйна ворна. Вале гъайре кочес гьаlзириувхьайнбы вобунбыне?
• — Коч гьаъас вуккананбы хаlбба вобунбы. Манбышике гьаlшубы хъавалес вухьай закlле хъоткуда ацlа деш. Коч гьидяуей, манбышихъад  дагъамийваллабы ихьес. Гьайни сен къышлагъбышее гееб дагъамна вазият яранмишувхьа вобна. Къурахбы ыхьайхъа гора, оlришбышихъад охьанасын кар дешин. Хаlдданан чlиебы темизда дагъамни  вазиятее водунбы. Шацыйни сен йишди тасарруфатын даварар ейлагъыс Чечнейхъаний хъыккы. Цывылелхъамее ши мааъаб вухьа. Гьайни сен мааъад оlришбы алетlасда имкан девхьана. Пешекараршиква мыслягьаlт гьавъу, сувалхъа хъабы. Къийна малкъарайкlле хаlдда сенбына къидеджен йигъбы къеджи водунбы. Гьайни сен ейлагъбы болда вод. Авхуйнбыб хъабее пешман вухьес деш.
• — Къийна хаlббананбыше эйгьи вод, даварар гьуваджый гелирикана иш вобна, няъас увгьее, гьаlшде даварни чуруныс югна кьиймат гьооли..
•  — Къырагъыл’ илёбзур’ йишин гелир гьыlсабаъанбы хаlбба вобунбы. Са давар гьуваджесдимее, мана хаlбхъаъасдимее пешекарарше гьааъана заlгьмат шавукlледжаб къооджи деш. Чурунна кьийматбы сабара вахтна югаа вухьа. Къийна кьийматбы гьийдни къайдайл’ водунбы. Мани карее югун пылбы алверчерше гьаъа. Манбыше шаке уджузни кьийматыс алищы, базарбышее кьоlни къатна гыранда масса гьели. Гьалекийс тасарруфатбышис кьийматбы агъалла хъыхьайке алятlуйн хайир дешин. Шасыд ыкканан, гьавъуйни заlгьматыс сакlы югун гелир алятlас.- —
• -Къийна ши уфтанни ейлагъее вобунбы. Гьар сурал’ ахтын сувабы, уфтанын малкъара гьуваджесын оlришбы. Гьийдни сенбышее манбы давараршини сюрийбышка гяцlыний эйхьенбы. Гьаlшде хаlдданан сувабы къаlрад водунбы.
• -Гьаlкlедад, къийна гьаманмейни оlришбышее шале къайре гьаlшуджар дешда. Манбы кьаlрад ахуйхъад джурабаджура сабаббы водунбы. Аlхырейни сенбышее тасарруфатбышейий хусулсубыше гьуваджени малкъарайн сай кlыл’ хъыхьа. Гойне хьинне, хаlббананбы, кочаъас гыранда ыхьайхъа гора ейлагъбышейхъа хъабайли деш. Манбы къышлагъбышее аахва.  Манчиле хъийгъа, гьавъуйни заlгьматыс сикlы гелир дехьайхъа гора, хаlббананбыше мани санаъаlтылхъан аlшкь гьагва деш. Энки хаlбна дагъамийвалла дамазлыгъ гьувадженбыше гьокуlматыке кумаг дехьайке цlыцlааъа. Мани сардан гьокуlматыхъаб джурайна программа вухьес вуккан. Вакьаlбы гьувадженбышис кумаг гьелесын тадбырбы къаджес ыккан. Манбышис гехьан дотациебы, джурабаджурайн кумагбы вахтале-вахталхъа хъелес ыккан.  Садджу магьаlд мани санаъаlтылхъана гьуlрмат ахты хъувхьес. Манке сувабышейид ейлагъбышин гьийбна уфтанийвалла саакlаласда.
•  -Исакь чоджий, къийна гьоlкуматын хивни тасарруфатчершис иш баджитба вуккейсдимее кредитбы гьели. Гъу манбы ишлемишаъанбыне?
• — Гыргыда манбы кьаlрадын ихтилетбы водунбы. Кредит алятlасдимее хаlрра къадахьванас ыккан. Гойне хьинне, маlгьдын кумаг гьиххьарассе гьихъа, вахъад югун болун девлетыкан тасарруфат ыккан. Ман дешданкъаl, вас шавааджад кредит къайиккас деш.  Йиздимее кредит алятlуй маlъна дешда иш вобна. Манчихъа горад, зы маlгьдыни кумагылхъа фыкыр гьооли деш.
• — СПК «Ленин» Рутул районее доюкан тасарруфат гьыlсабехьи. Къийна гъу водни дагъамвал’бышихъа ил’дяккы, тасарруфат гьуваджес чалышмишехьи.
•  -Манчилхъа зы вардишхьа ворна.  Дагъамийвалла дешди джигее раlгьатийваллаб дешда. Дагъамийвалиле хъайкьаlн ыхьанахьий, къийна зы вака, чобанаршика, кьоlд аазыра давар ухьийхьан, сувабышди кьома гидийъарый. Йишин къык ши гьаммаше мани саягъыл къазанмишаъа. 
• — Шос югун ва сибыкын ейлагъбы аlрзаъа.- Сагъра ихьена