М. Ю. Лермонтовун 205 сен быкырхьа

Октябрьни 15-чил урусаршини доюкани шааирын Михаил Юрийна дих Лермонтовун 205 сен быкырхьа. Манкъун асарбы дюнйеил’ни хаIдданани мизаршилхъа сакIалау. Камалукани цIаIхбышди шааире Валеь Гьамзаеве (Гьамзат) М. Лермонтовни поэзиейс хаIбна фагьам гьуво. Манкъве цIаIхни мизелхъа Лермонтовун хил’дже шечIбы сакIалау. КIазетни гьини номере шу сабаранчика танышааъас.

НЯКI
ЦIа кIааI Дагъыстанее, зы кIеюрхьу чолее,
Коксийл оо къургъушун, джан заке адк|ын

Кума аIлхъааI гул`ле гёбхьан кIораалее

Дамдже-дамдже авхъа эб йизда кIябкIын.

 
Къумыл` гьаIл дена вор, эб абы-абы,
Ёкь сурайл къайебы, егьес, эта зак.
Верыгъееъад чин къыIбыIн гёдхьан кал`лебы,
Залхъаме алидхьу гьабтIыйнбышын някI.

 
Ул` гябхы, къеджейи, гёдхьануд шамар,
Эхьал` сабы шыIнкъааI, гьоолевуб дават.
ТIетI`бышке тадж гиххьы, сабы миджагар,
Йизди гьакIее гьааъа июттуна соIгьбаIт.
 
Гафбы гьаъанбышке джурайра, текра,
Гийъырий са миджаг, цIыцIаъа аджы.

Джен юххьан хьиннеен йикI`– джаванын, нукIра,

Дердени хылейи, кьапIын някI къаджы.
 
МиджаагайкIле къаджы; Дагъыстанын чол,
Ыкканна джаванур аIзаабын гекIа.
Коксийлни къуйееъаб сааI эбана гол`,
Эб кIябкIын яреенче, хъоохьевуб мыкIа.
 
КАВКАЗЫЛ` СУIПГЬ

Ачух хъыхьа, илвийкIар воб, алебчы хаIмдийке перда,

ЧIалагнани сувабышди гьыIхъийъалла сыхна чамра.

Каваз никIее, этякбышыл` не сес дешын, не деш кал`ма,

Сюрубы вод архачбышее, са маIънийка гьоокIа дама.

Къайебышди кал`лел ооъаб сайыб верыгъ меб хъигъевчIу,

Булут гядхы шуъаабышка, чIаIраIна эб чин эгьевку.

Дамал оохъа, чадырбышыл` ойтIал вардын теле хьинне,

Гьар сураххъа ишыгъ гявгьу, шуъаабышди шоIълeбыше.

Дигуленба хьянбышееъаб аIваIйхаIр мее ичеер колгее,

Гозет дяъы, сайыр махъа бирдан гёгъее джаван гаде,

МаIхуIб чIаIраI хъоохье ичеер, нашвал`ын ул` авхъа кIёозар,

НаIхуIб гьеебхас, джос ыкканна сихнарийхьее кIане агар…
 
ТIУФАН
Къагьадаххъа тIуфан, гёдхьан булутбы,

Дерягьни мичIахни, диб дешди хааIъаIд.

ГIале купык садийн ахтын далгъабы

Сана-санче хъода, чини аIрееъад.

Къайебышди йыIкьаIл` кемер ивийтIал,

Йылдырымна гёбхьан, илвийкIар хоче.

Табийъатын хъаIдкьыIн бадал гьааъа гьаIл,

Зыме ыIгъийкар деш кулле джигеенче.

Илёрзулна, – эгье, хъаIйкьаIнее са кас –

Мысайи дюн`йелхъа гуянмыш ыхьа,

Гьакке къайейс хъидхьыр джун аIрзу, гьавас,

ЫIмыIрее гьамбаше са алдамышхьа?

Гьамыд гьыIхъийъалла, джан ваацIанбышын

Ийкархьее боIгьтаннан кIаарын фыкырбы,

Вуджееме илешще джан къайебышын,

Йылдырымын хьинне геккахьее цIабы?

Гьувура! – аливхе, ялав – хаIйбышда,

ВукIлел` оо тIуфанын хъаледжын аваз;

Зас гьиняаа нишына джаб кIыреехъа дешда,

Васваса, ацIахье, деш йизда гьамбаз.
 
ХЪАIРКЬЫIНИЙ 
ХъаIкьне, муIгьуIб ааI хылеенче,

АIрзубыше аIкI`ел` къавшес.

АIрааIз гьаъы, гекIа манче,

Сайыр даIхаI уIчуIр хъихьес.

 
Вас йикканни са миджаагее,

Са йыгъ джен хыл` васхъа хъеле

.АIлгъааI сенбы, йыз чIаIрбыше;

–Дегье джурхье, – эйгье вакIле.

 
Касиб, аIджыIз ваке хъихьес,

КIейхьас ёргъан-душагеехъа.

Са къарийни, гьойзар ихьес,

АIйбаIджаIрни сифатеехъа. 

 
Хъадее йыгъни фыкыреехъа,

Агар са йыгъ, шенкийн йыгъбы,

МекIвун, гяцIийн ыIмыIрека,

ЙикI`ел` хъалес, чIаIран данбы.

 
Гьамбаз дена ыIмыIр хошба,

Аджалылхъа шадра кIёйзар;

АлябтIасди кьоIбле зарба,

ЦIыцIааъасди кьоIбле азар.
 
ХИНДЖАЛ
Йизын полад хинджал, геед гъу ыккан зас,

ЙикI` темизна, йизда мыкIана гьамбаз.

Гурджее гету гьаъы, алябтIас гисас,

Черкесeе экIыъы гъу, сачахарас.

 
Са гогарчын хылен гъу засхъа ады,

Са хатира хьинне, джуреебахьенкъаI.

Эбана деш цIепба акьвал` сел` хъабы;

Дерднани улеедын мирварийн шаIххъаI.

 
КьоIбле кIаарна улий иляака акьвее,

ДяцIани дердека гяцIыйи гьинбы.

Йыгъын полад хьинне, джени ялавее,

Гагь йиджбы кIаIдхъийнбы, гагь гёдхьунийнбы.

 
Ваке лал муIгьуIбын талисман хъихьес,

Эы вахъа иляккы, валхъа сакIалас.

Эйгьен, деш бадалхьес, маIгькамра ихьес,

Гъуна хьинне зынар, демрена гьамбаз.

 
КАВКАЗ

Гала йизда ыIмыIр воб тIетI`ее-тIурее,

Сувабы, йаIхъ няъа итIумба воб зас?

Са элес къаджийнкъус шу йикI`ел` ахвас;

Ватанни мизел`на са маIъний хьинне,

Зас вуккан Кавказ.

 
Гьала мекIврананкъаI, айгу йизда ед`.

Гьарни эхьал` йикI`бы гьелен хьинне зас,

Ед`ни сесин чолее гивойкIар аваз.

Гьай хъоолен къайебы чише ыккан геед,

Зас вуккан Кавказ.

 
Шока хошбахтраний, дерабы суван,

Хьолле сен вод, гьаъа зы шохъа аIрааIз.

КьоIбле ул`ний къавджу, – гявцIу аIмаIл`, наз;

Гьар йикI`ел` хъабийнкъаI эрмишехье джан:

Зас вуккан Кавказ!..

 
БУЛУТБЫ 
ХаIйбышын булутбы, йаIхъбышыл`ын дервишар!

Лагарани хаIйбышее, гидкIын мирварийн тIеха,

Къигьишщуна зы хьинне, шунад тарг гьаъы дияр,

АIзизни шималыле, джанубылхъа илеха.

 
Нишынна шу къегьешще; таалейнне хъаIбхъыI гьоIкум?

ДяацIани пахылынне? Ачыхни писвалынне?

Джинааетне гьичIаъа, шолхъа гьидявъу улхум?

Дешхьее, заIгьаIр кIявъуйни гьамбазни боIгьтанынне?

 
Деъэш, шу хъацIыъы вод, кар ил`дааIни чолбыше.

Дешын шохъа муIгьуIббаIт, не дешын агъры, аджы.

Гьамбаше шу мыкIада, сел`лимда вод гьамбаше,

Не дешда шохъа ватан, сургун деш шокIле къаджы.