Джегьилер, телябабы гьоIкумат, гьаIракатеехъа адаччен чархв водун. Дюнйейл’ эйхьен бадалхьайбы, аIсас манбышиква багълыда. Гьаар вахтал’ телябабышиква багълыданан джурбаджур гьам югун, гьам писин гьаадисабы ыхьа. Йишди фыкрее мейид водун Китайл’ ыхьайн гьаадисабы. Манке аазырбышиква джон ихтиярбы тIабалаъа майдамахъа хъигъебчIуйн телябабы гябтIу. Гьаманиджад къайдайл’ медни оIлкабышил’ ичIкIыры дена гьаIракатыкван, меднягьаIб фыкырамишоохьен телябабы абкIын. Сана-санкъве къорамишааъасдимеега, джон ихтиярбы гьуваджесдимеега, джон дагъамийвал’бы ашкараъасдимеега дюнйейлин телябабы, Дюнйейл’ни кьоIбъэсди даIвъийле хъийгъа, мислягьаIтеехъа хъабы джон йигъ алгъагьас.
11946-ъэсди сенни 17-ъэсди ноябрыл’ Прагайни шагьаре телябабышин конгресс илгъечIу. Ман гьабтIыйни чехаршини телябабышис-ватандашаршис едигарыс къассырыйн иджлас ыхьа. Мани йигъыле хъийгъа дюнйейл’ни телябабыше гьар сен 17-ъэсди ноябрыл’ джон байрам къейдаъа. ГьаIшде, гьел’бедти, ман байрам шадда, зарафатбышиква, гьоокIуйбышиква, гьиваагуйбышиква кечирмишаъа. Анджах мани байрамын таарых къара хабарыква гидгъыл. Дюнйейна кьоIбъэсда даIвъий гибгъылмее, фашистарше Чехословакие аххъы. 1939-ъэсди сенни 28 –ъэсди октябрыл’ гьоIкуматын къурмишхьайн йигъ алгъагьас Прагайни аали мактаббышин телябабы ва маъаIллимар майдамахъа хъигъебчIу. Манке фашистарше силагьыква, ярахыква, гьуIджумыква демонстрациеехъа абыйнбы къагьавшуйнбы. Мани къатмакъарыше медицинайни факультетна теляба Ян Оплетал гуллеламишау. Мана бастураъан 15-ъэсын ноябрын йигъ, хаIдни наразийлхъа садкIыл. ВаIшбышиква демонстрантар авхъу дустагъбышеехъа кIявъу. 17-ъэсди ноябрьни суIпыква гестаповцаршейий эсэсовцарше телябабышин ятагъханабы ёкьсурале аххъыйнбы. 1200-ле агъаллан телябабы кIевджун Заксенхаузенни концлагереехъа кIявъу. ЮчIуIйре эн гьаIракатыкван телябабы суд-диван дена гивабхынийнбы. Гитлерни амурыква гыргын Чехаршин аали мактаббы даIвъийни ахиреехъаме утIумауйнбы. Мани гьаадисабышин едигар гьуваджесдимее Гыргыни дюнйейни телябабышди конгрессын 17 ноябрын йигъ телябабышин йигъ хьинне гьыIсабаъас мислягьаIт къавдже. ГьаIшде ман телябабышин байрам гьар оIлкайл’ са къайдайл’ илгъечIи. Сабара аали мактаббышее тантанайкван маджлисбы эхьи, сабаранчее телябабышин ыIлми конференциебы илгъечIи. Мани йигъыл’ югда хъаIдаххъан телябабы оIгунмишааъа, манбышис грамотабы, пайбы, стипендиебы гьели. Къийнийна теляба, къийхъийна санаъаIткар ворна.
ГьоIкуматын гьихъа адкIыний, манчин экономика, хивын тасарруфат, таIгьсил’, здравоохранения инкишаф ыхьай югни санаъаIткараршике аIслыда. Билигыквана санаъаIткар ихьесдиме, хаIдын, кIоран ацIаал’ алеетIас ыккан. Манчихъа гора, цIедда, хъаIдаххъани телябабышис шарааитбы яратмишаъас ыккан. КьоIдъэсыд, институт, университет таамауйн джегьилер ишбышиква таIъмыр гьааъас вуккан. СанаъаIтыхъад писин эйхьен дешки. Гьарынчихъад рагьаIтын ва дагъамын сурабы водунбы. Писин ман водун — санаъаIтын кьалыб,къулай, ичи дяцIа-дяцIа ман гьауй. Ман джуваббы «хаIйбишенче» алеетIуйнбы дешодунбы. ШакIле маIгьдын карбы улени оIгее къедженбы. Масалан, спортсмене хивни тасарруфатыс хаIбвалла гьааъа. Шофирыке заводна директор гьаъа, сихнарийке полицейский гьаъа, гьоралайке депутат гьаъа. Ненкъухъадый далы, пыл, гьаIясызыйвалла воб, мана гьийбни джарге ворна. Саакитна, каамил’на, ацIаал’нана инсан гьихъа ал’гьааIс гьайсар деш. СанаъаIтыс сикIыйна иш тIалабавъуй къийна эн дагъамна иш вобна. Мана дагъамийвалла шакIле ашкарба къооджена.
Совет гьоIкуматни девырее йишди республике са университет, ёкьудле институт, техникумбы, училищебы, пеше мактаббы ыхьа. Манбы таамауйни телябабышис иш гыргынкъус гьоIкуматын гьооли вухьа. Къелилхъа сугъоцасын кумаг гьели ыхьа. КьоIдъэсыб, аали мактаббышеехъа кьарааликва кьабыляаъа вухьа. Мактабни шигыртаршини аIренче югда хъаIдхъийнбы иккебачIи вухьа.Йишда республика эн джаванар хаIббанан Россиейн субъект водун. Гьел’бедти йишди респуликейиб хаIбба хъадаIххъан телябабы вобунбы. ГьаIшде республике гьам гьоIкуматни гьыIсабеедын, гьам хусысы аали мактаббы хаIдда водунбы. Сенис мааъаб аазырбышиква джурабаджур санаъаIткарар гьазирааъа. Анджах манбышда тека-сейракна ишилхъа иккечIи. ХаIббананбыше институтыле хъийгъа «кучебы кIёкьаI». Джегьил’ инсаныхъаб джун гьаIракат, гьунер, джуни ишин къулай гьагвасда имкан дешда. Манаб са сабаб вобна республике сакитыйвалла девхьай. Сабыр ыхьай югун кар водун, амма манчихъабыб сергьат воохьи. Республикайни регьберарше къийна телябабышди ыIмрелхъа, ешайишилхъа фыкыр гьевлес вуккан. Манбы къийхъийн респубикайн даягъ водун. Мыссына, цIелена теляба мысахьее кIорани някIеенче сугъоцасда. Манке гыргын кар геджда ихьес.
Ши гыргын телябабы джони байрамыква табрикааъа. Югна ыIмыр, аIълаа хъаIдхъий манбышис арзуламишаъа!
