1998-ъэсди сениле гидгъыл, гьар сен дюнйейл’ декабрьни санчил’ СПИД чIырваликва эксинан Йигъ алгъайгьи. Мани йигъна метлеб инсанаршина аIгьтият хаIбхъавъуй, мани дагъамийвалилхъа, писди чIырывалилхъа фыкыр гьоIкуматбышда гуджлемишавъуй ва манчиквана мубариза вуккуй вобна. СПИД чIырваликва эксинани Йигъын девиз – «Зы, ВИЧ-ка профилактика ыккыйна терафкар» .
Мана йыIкьна эпидемия дюнйейлхъа ХХ асырее еймишоохьи гибгъыл. Манчин чин кокбы мани сенбышди аIрее кIораалехъа кIякIанау. Мани чIыривалике 40 милйон инсан хъикIу. ВИЧ-ка къийна дюнйейл’ 38,8 милйон инсан чIырыра ворна. Россияйлиб мана баляа сен-сениле дагъамхъоохьи вобна. Россияйл мани чIырвал’ни сиягьее, къийнийни йигъылхъамее, са милйоный ваIш аазыр инсан ыхьа. Манбышда ёкьыдваIш аазыр хъикIуна, ючIудваIш аазырыр диспансерни учете ворна. Садджу 2019-ъэсди сенни 9 вузани аIрее молцIал’ аазыр инсан мани чIырваликвана йишди гьоIкуматыл’ ашкархьа. Къийнийни йигъыл’ йишди гьоIкуматыл’ ВИЧ/СПИД 1100100 инсаныке 590, 9 инсан манчини диагнозыква ешемишехьи ворна. Эн хаIбба мани чIырваликанбы Кемеровни, Свердловскни, Томскни, Новосибирскни, Иркутскни, Тюменни, Омскни, Челябинскни вилаетбышил’, Алтайни, Красноярскни, Пермни крайбышил’, Ханты — Мансийскни округыл’ вобунбы. Геллесди вахтал’ мани чIырваликва наркотикбы вейбаршиква ыIхийхаIнбы (наркомонар), гомосексуалистар ва мебын темизийвалла гьид’вааджен инсанар заIгьаррамишоохьи. Мана йыIкьна эпидемия дюнйейлхъа ХХ асырее еймишоохьи гибгъыл. Манчин чин кокбы мани сенбышди аIрее кIораалехъа кIякIанау.
Мани чIыривалике 40 милйон инсан хъикIу. ВИЧ-ка къийна дюнйейл’ 38,8 милйон инсан чIырыра ворна. Россияйлиб мана баляа сен-сениле дагъамхъоохьи вобна. Россияйл мани чIырвал’ни сиягьее, къийнийни йигъылхъамее, са милйоный ваIш аазыр инсан ыхьа. Манбышда ёкьыдваIш аазыр хъикIуна, ючIудваIш аазырыр диспансерни учете ворна. Садджу 2019-ъэсди сенни 9 вузани аIрее молцIал’ аазыр инсан мани чIырваликвана йишди гьоIкуматыл’ ашкархьа. Къийнийни йигъыл’ йишди гьоIкуматыл’ ВИЧ/СПИД 1100100 инсаныке 590, 9 инсан манчини диагнозыква ешемишехьи ворна. Эн хаIбба мани чIырваликанбы Кемеровни, Свердловскни, Томскни, Новосибирскни, Иркутскни, Тюменни, Омскни, Челябинскни вилаетбышил’, Алтайни, Красноярскни, Пермни крайбышил’, Ханты — Мансийскни округыл’ вобунбы. Геллесди вахтал’ мани чIырваликва наркотикбы вейбаршиква ыIхийхаIнбы (наркомонар), гомосексуалистар ва мебын темизийвалла гьид’вааджен инсанар заIгьаррамишоохьи.
Дагъыстанейиб мани чIырваликва багълыбанана вазият дагъамба вобна. 1987-ъэсди сениле гибгъыл 2019–ъэсди сенни ноябрьни вузалхъамее йишди республике СПИД-ка хьебыдаазыр инсанар чIыры хъавъу. Манбышди эбее ВИЧ-ын вирусбы авайкы. Манбышике, гьар джурабаджур багьнабышиква, мани азарыке молидваIще хьебцIал’ инсан хъикIу.Мани чIырвалин профилактика ыккыйле хъийгъа, ВИЧ-ка чIырын инсанар Дагъыстанни гыргыни шагьарбышее ва районбышее ашкарывхьа. Мани чIырваликва багълыбанана геллесда дагъамийвалла шагьарбышее: Дербент, Дагъогни, Хасавюрт. МаIгьачкъалее, Каспийск, Къизилюрт, Избербаш, Буйнакск, Ю-Сухокумск; Дербентни, Хасавюртни, МагьаIррамкентни, Сулейман Стал’скни, Къизилюртни районбышее вобна.
ХаIббананбы мани йыIкьни азарыква вугул’нийий хьывыл’ни касни аIреена темизийвалла, аIгьтият гьид’вааджийква чIырхъувхьа. ЧIырынбышин хаIббананбыб йыIкьнекни ешбышеебынбы, иш гьааъани ешеебынбы вобунбы. АIхреени сенбышее мана чIырвалла ашкарувхьайнбышди аIрее — 70 % адамер, 30,0 % едар вобунбы.
2019-ъэсди сенни 1 ноябрылхъамее диспансерни учете кьоIдъаазырылхъа авабкьырийн инсанар вобунбы.
Мани сайбыше шас фыкырамишивхьес илёокка. Къийна манчин оIги ыIхасдимее , саджигеехъа сабы хаIдда ишбы къаджес ыккан. ЧIырына хъуваркъаъассе, чIырыхъаъас раздевхьес вуккан. ХаIдданан карыд джуке инсаныке аIссылыда водун.
Манчихъа ил’дяаку, гьоIкумат, республика манбышди балее аххъас ыккан. Манбышин ихтиярбы гозетяъас ыккан. Мани чIырваликва ыкIарни инсанын сир гьуваджес ыккан, вахтал’ гехьан дарманбы гьелес ыккан, манбышилхъа фыкыр гьевлес вуккан. Ненаджар оIлымыке, дустагъыке, писди чIырвалике къорамышхьана дешда. Баляа бирданхьессе абайли!
