Январьни 25-чил’ йишди гьоIкуматыл телябабышин Йигъ байрам хьинне алгъайгьи. Манчихъад йиссейн таарых водун.
1755-ъэсди сенни 12 (25) январыл’ империатрица Елизавета Петровне Маскlавын университет ачухаъас иджаза гьелена указ обкlун. Мани йигъыке Татьяна телябабышда майил’чий ворна. Геледжагъыл’ мани йигъын добу бадалхьайнбы, амма байрамна маlъна авхуна. ОIгийл’ни девыре май байрам садджу МаскIавни алгъайгьи. 25 январыл’ дарсыбы таамхьа, кIаникIулбы гийгъал ыхьа. Ман йигъ багълыда водун гьам Татьянайни йигъыква, гьамыд МаскIавын университет къурмишауйни йигъыква Мани йигъыл’ югда хъаIдаххъани ва гьаракатыквани телябабышис пайбы, грамотабыний гьели . Манчиле хъийгъа маджлисбы, маIтюхбы шадваликва гьаъа ыхьа. Мани байраме садджу телебабыше джад деш иштырак гьаъа ыхьа, манбышиле гъайре мани йигъыл’ быкырни шагьарни инсанарше истирагьаlт гьаъа ыхьа. Телябабышин йигъ йиссейн байрам ыхьейид, гьаIшдед ман гыргыни телябабыше джон байрам хьинне алгъайгьи.
Инсанна гьаIракатыквана вахт ва югуни ыIмырылхъана умыд джегьилийвалилхъа хъабайли. Джегьилийваллаб алаакьаба вобна хъаIдхъийква. Мани девырее инсан аIкIелисыр ва джанасыр артымишехьи. Джаванийвал’ни девыреехъа телябаалла гёохьа.СанаъаIтыхъад писин эйхьен дешки. Гьарынчихъад рагьаIтын-дагъамын сурабы водунбы. Писин ман водун – санаъаIтын кьалыб, къулай, ичи дяцIа-дяцIа ман гьауй. Ман джуваббы хаIйбышенче алеетIуйнбы дешодунбы. ШакIле маIгьдын карбы улени оIгее къедженбы. Къийнийна телеба, къийхъийна санаъаlткар ворна. Гьоlкуматын гьихъа адкlыний, манчин экономика, хивын тассаруфат, таlгьсил’, здравоохранение инкишаф ыхьай югни санаъаlткараршике аlслыда водун. Билигыквана санаъаIткар ихьесдиме, хаIдын, кIоран ацIаал’ алеетIас ыккан. Манчихъа гора, цIедда, хъаIдаххъани телебабышис шарааитбы къурмишаъас ыккан. КьоIдъэсыд, институт, университет таамауйн джегьилер ишбышиква таIъмырааъас вуккан. СанаъаIтыс сикlыйна иш тIалабавъуй, къийна эн дагъамна иш вобна. ХъаIдхъийна кьиймат, кьуват, гьуIрмат къаъайбхьына. ХъаIдхъий урватыле къаъайдхьуйн. Гыргыни телебабышин джаваб хъели деш. Гьел’бедти, гьаIшдеб югда хъаlдаххъан, ацlаал’ гьавасыква аляатlан джегьилер вобунбы. Анджах дагъамийвалла мебна вобна. Къийхъа мед иш дена гьаман къат телебабышин ахва.
ЦIаIхбышди геллесди джегьилерше санаъаIт джони гьаIракатыквани хъаIдхъыйква аляатIа. Нен санаъаlт гьаъа ыхьейид, манбыше вукIул’ кlебчу саламатда гьаъа. Садджу манбышис ишилхъа эчIесдимеега, хыл’ авхъас вуккан. Ман цlеддыйн атдым гьаъана шакIле гьалеки къеджи дешор. Мед йишди джегьилершис къирагъылхъа абкIын иш гьааъасда, хизан доланмишааъасда кьисмат вухьана. ХаIббанан йишин джегьилер мебел’ гьауйка машкьулоохьи вобунбы. Анджах геледжагъыс шас маъаIллимарыб, дохтурарыб, устадарыб, инженерарыб, ааlIимараб, спортсменарыб ва мебынбыб лазымывхьесынбы. Манчилхъаб фыкыр гьевлес вуккан. Гьайни аIхреени сенбышее, зы ДДУ-те ишлемишехьенкъаI, ёкьцIалиле агъаллана цIаIхни мизекенайий урусни мизекена маIъаллим къайиккы. Къийна манбышди 80 % джегьилерше ман санаъаIт гьаъа деш. Манчихъад хаIдда сабаббы водунбы: цIеббыйна – хиваршеехъа ишлемишивхьес аIл’гьаас вуккан деш; кьоIдъэсда – манбышис санаъаIт гьаъасда иш джига гьооли деш: хьебыдъэсда — кIылин доннух; ёкьудъэсда – сувал’ни хиваршее шараитбы дехьай. Югни джигее, ичера адамершис гьабкIыныйле хъийгъа, шагьарбышее ишлемишивхьес аахва. Гадебыше, мани санаъаIтыхъад геледжагъ ашкарын къидеджева, гьаъа деш.
АIхреени сенбышее, кIыл’дахьейид, гьоIкумат маъаIллимнийий дохтурни санаъаIтни суралхъа акьуйна сийкIал водун. Джегьилер хиваршее аахведженва ва маъаIллимын, дохтурын санаъаIт гьеъэджинва джурабаджур программабы кьабыляъа. Масалан, «Земский учитель», «Земский врач» кьабыляу. Манчина макьсаб хиваршеехъа ишлемишивхьес аIл’гьаани джегьилершис хыл’ авхъуй ва гьавас манбышин ачмышаий. Мани программайква абкIынни джегьилершис 1 милйон пылын гьели. Манбы хьодле сенна оIтиравъуйни хиваршее ишлемишивхьес вуккан. Анджах Дагъыстанее ман программабы ашкарда ва темизда ишлемишехьи деш. Йиссейни рышватни чIырвалин ыIхнабы къийнад йишди миллетни каллебышее аху водунбы. Манбы быкырда хъувадкаъасдимеега меб вахт вуккан.
Россиейни Президенте Владимир Путине гьайни сенийни джуни Къахувые джегьилершин ешайиш юг хъаъасдимее мислягьаIтбы къадже. Манчини аIрее ыхьайнбы маъаIллимын ва дохтурын санаъат гьаIракатеехъа ва гьуIрматеехъа адачченбы. Масалан тезе сенийке сыныфни регьберыс 5 аазыр манат доннухна гьеххааъас. Едяаршини капитална программа 2026 сенилхъаме хылли хъавъу. ГьаIшде цIедда ыхьайни ва кьоIдъэс ыхьайни ушахысыд едяаршин капитал гьелен. Манчиле гъайре, агар хьебыдъэсын ушах ыхьее, ипотечный кредитна 450 аазыр пылна авкIанааъана. Экспертбышди увгьойка , мани программабыше джегьилершис джон хав ихьесын имканбы гьели. Джегьилер йишин даягъ водун. Манбышис насигьаlт, тербие, кумаг къийна хъодкуйн гьувее, къийхъа ши манбышике бар алебтlас. ЦlаIхбышин телебабы, шос гьаlракатбы ва кьисматбы арзуламишаъа. Шу йишин геледжагъысын даягъ водун.
