Эйгьи вод, югын ацlаал’нана маъаlллим хивна, джамаъаlтна, миллетна девлет вобна. Гьаlкlена маъаlллим джуна иш ваацlана, джун санаъаlт ацlаан, йикlейнче хаlдни мугьуlбыка иш къооджена ворна. Йихъбышихъаб маlгьбын маъаlллимар йиссейбаб вухьайнбы, гьаlшдеб вобунбы. Къийнийна йишда гаф манбышди санкъуква, Дагъыстанни халкьни тасарруфатни университете ишлемишехьена Гьаlджиев Молла Аlзизни духайква вухьес. Эйгьи вод, югын ацlаал’нана маъаlллим хивна, джамаъаlтна, миллетна девлет вобна. Гьаlкlена маъаlллим джуна иш ваацlана, джун санаъаlт ацlаан, йикlейнче хаlдни мугьуlбыка иш къооджена ворна. Йихъбышихъаб маlгьбын маъаlллимар йиссейбаб вухьайнбы, гьаlшдеб вобунбы. Къийнийна йишда гаф манбышди санкъуква, Дагъыстанни халкьни тасарруфатни университете ишлемишехьена Гьаlджиев Молла Аlзизни духайква вухьес.
Манкъуни гьаlкlее
Гьаlджиев Молла Аlзизна дих 1963-ъэсди сен Гыл’мецlни хивее едике ыхьа. 1980-ъэсди сен йыlкьнекин мактаб таамау. 1986-ъэсди сен Дагъыстан девлет педагъожи институтын физикайный математикайн факультет быкырау. 1986 -1997-ъэсди сенбышее едике ыхьайни хивни йыкьнекни мактабее дарсыбы гьуво. 1997-ъэсди сенале къийнийни йигъылхъамее халкьни тасарруфатни университетет ишлемишехьи ворна. Хизан вобна. Кьоlни ушахна дек’
— Молла маъаlллим, гъу цlерра гьийгъанчее хъооlни маъаlллимаршини йигъыква табрикаъа. Шакlле ацlан, гъу мани санаъаlтылхъа хъарыйна хаlдда сенбы водунбы. Дора, гаф мани сенбышикена гьааъас.
— Табрик гьауйхъа гора, сагъра ихьена. Зынад йизди сурале йишин гыргын маъаlллимар мани аlзизни байрамыква табрикааъанбы. Гьаlкlедад, шавае маъаlллимын санаъаlт йикlейнче кьабыл’ гьау, мана шигыртаршика, телебабышиква гьавасука ишлемишехьи. Йизди ыlмырена йаlхъыб мани санаъаlтыка багълыба. Институт таамау хъарыйни сениле зы мани санаъаlтна ийесси ворна. Йыцlысад сенна зы Гыл’мецlни хивни йыlкьнекни мактабее чалышмишхьа. Мааъар ишлемишхьайн сенбы йиздимее геед аlзизда водунбы. Манке мактаб кlылин ыхьейид, хъаlдаххъани ушахаршин сай хаlдынний. Зас йикlел’ водун, манке гьар сыныфее 20-25 шигыртний ворна. Манчихъа ил’дяакы, ушахаршини аlрайл’ хъаlдхъыйлхъан гьавасыд хаlдынний. Манке сыныфбышди аlрайл’ баlстбыний эйхьенбы. Шигыртарше югун ацlаал’ний гьагва. Увгьойбышихъа гора, гьаlшде мактаббышее маlгьдын хъаlдхъыйбы аху деш. Къийна мактабейхъа хъавайлени ушахаршин сайид гьийдни сенбышиле нимеехьей кlыл’да водун. Гьаlшде гьар сыныфее кьоlйре-хьебийре ушахын ацlаал’ аляатlа. Мани сардан аали мактаббышейиб вазият манмеега югба дешобна. Къийна зы ишлемишехьени универститейид телебабышди аlрайл’ югун ацlаал’ алятlас гьавас гьагванбы вобунбы. Хъаlдхъыйлхъан гьавас, закlле кьеджен, сенале-сеналхъа кlыл’ хъехьи. Геледжагъыл’ мумкум вобна, мана иш сыкlылбаб дагъам хъувхьес.
— Молла маъаlллим, Дагъыстанын халкьни тасарруфатын университет республикее тезе аахъыйни мактаббышди джаргее водун. Къийна манчее телебабышис нен санаъаlтбыне хаlдхъаъа.
— Аали мактаббышди джаргее ман тезе гьыlсабехьи. Гьаlшде мааъад йицlыдле джурабаджурайн факультетбы водунбы. Мааъаб республикайс ва манчиле къырагъыл’ лазымын санаъаlткарар гьаlзирааъа вобунбы. Манчиле савагьийда, университетихъад колледж водун. Колледж таамауйле хъийгъа, университетйхъа кьабыл’ вухьес раlгьатба воохьи. Манбышди аlрайлиб югда хъаlдхъыйлхъа гьавас гьагванбы манмеегаб хаlбба дешоб. Садибын имтаlгьанбы (ЕГЭ-бы) хъелесди дерден мактаб таргау, колледжейхъа хъавайли. Университетейхъа иккебчlымее, дагаъамийвал’бышика растына хъавайли.
— Шигыртаршинийни телебабышди аlрайл’ хъаlдхъыйлхъан маарах дехьай нишикейий вакlле кьеджи?
— Манчихъад хаlдда джурабаджура сабаббы водунбы. Цlеббийна дагъамийвалла хааъанче гивийгъал. Манбышди хъаlдхъыйлхъа хабынбыше назарат гьаъа деш. Декий ед’ хизан гудмишааъасдимее ишбышил’ воохьи. Манбышихъаб ушахни хъаlдхъыйлхъа фыкыр гьевлесда вахт аахва деш. Манбышикlлед чlакlынбышди суракен назарат дехьай къаджимее, джос ыкканан гьаъан. Хъийгъалетти гьаlшде хаlббананбы доюнимее аали мактаббышейхъа хъавайли. Манбышди джанее геледжагъыл’ гьаъасди санаъаlтылхъан марах дешин. Дарсейхъа хъабы гювъур-гювъур, вахт авакlанавъу авайкlананбы. Гойне хьинне ушахаршди хъаlдхъыйс хаlдын зиян телефонбыше гьели. Манбы хъигъечlыйле хъийгъа, гыргына манчил’ вобунбы. Маъаlллиме хъаlдаххъани лекциебышис, ыккеккани практика дарсыбышислхъа чини къайдайл’ фагьам гьооли деш.
— Вушди ихтилетин зы хъаlкьаlныъына. Мактаббышее вая университетбышее гьаманмеегане вазият дагъамба?
— Манчике хъаlкьанас ыккан деш. Ман йишин къийнийн йигъ водун. Магьаlбна вазият садджу ацlаал’ аляатlани джигабышее деш, хаlдданани джигабышее растына хъайли. Цlерра зы ишилхъа хъарыйни сен телебабышди аlрайл’ хъаlдхъый гуджнаданий. Шенкийнийий къийнийни телебабышди аlрайл’ хаlдын тафавут водун. Зы эйгьи деш, гьаlшдийни телебабышикlле кар ацlа дешва. Манбышихъад хъаlдхъыйлхъан гьавас деш. Гыргына деш мани саягъыл’. Телебабышди аlрайл’ югда хъаlдаххъанбыб вобунбы. Амма манбышин сай тlубаршика гьыlсабаъас эйхьи.- Аlхырейни сенбышее гьокуlматын хъаlдхъыйка багълыда хаlдда реформабы ыккекка. Джурабаджурайн программабы проектбы ишилхъа адаччи. Манбы гыргыда йыlкъаlле хъооlни архайн билиг гуджламишаъасва гьаъан ишбы водунбы. Манчин кумаг гьели дешее?
— Ушахни фыкрее хъаlдхъый дешхьее, нениджад реформабышин манкъус кумаг гьелес деш. Хъаlдхъее, ыlлимее ыккеккан бадалхьайбы шакlлед къеджи водунбы. Манбы ишилхъа адчыйнимее, хаlдда сенбы ыккан. Къийнийна вазият зы вакlле увгьойна хьинне вобна. Мумкум вобна, геледжагъыл’ вазият югни суралхъа бадалувхьес. Шинад эле ман гозетяаъа водун.
— Молла маъаlллим, дора йишда гаф менни суралхъа савкlалааъас. Халкьни тасарруфатни университетее хъаlдаххъани телебабыше гьаммаше гъу оlгмишаъана. Манбыше эйгьен, Молла маъаlллиме телебабышис гьаммаше кумаг гьелес гьаlзирра эйхьи…
— Гьиджонее гьаъас? Йихъбы кlылин миллет водун. Сана-санкъус кумаг гьувой йишди эбей водун. Шас ата-бабайке хъадыйн югун аlдат зынад гьуваджес чалышмишехьи.
— Шакlле гъу гьамыр са ватанчий хьинне ацlа. Нимее зарара-зараране едике ыхьайни хивее эйхьи?
— Гыл’мецl йизда аlзизна ватан вобна. Мааъаб йизда ушахийвалла абкlын. Мактабее ишлемишхьайн сенбы зас мысаджад кlелиханаъас деш. Гьаlшде сенее энки кlылда са элеес ватанылхъа гьайкlан. Кlыл’валее ийкырни джигабышеее эйхьи, мактабее саджигее ишлемишувхьайни гьамбазаршика горушмишехьи, горханабышейхъа зиярат гьаъа.
— Молла маъаlллим, вахт тlабалавъу арыйхъа гора, сагъра ихьена. Вас джанана сагъвалла, угъурбы аlрзуламишааъа.
— Гъунар шадра ихьена.
