Рутул район Дагъыстан Республикайн эн джаныбылин район водун. Сабаранбыше манчикIле кIылин Дагъыстан эйгьи. Дагъыстанни сувал’ни районбышди аIрее ман чIиейс (торпахыс) эн хаIдын водун. Анджах манчин хаIдданан чIие ахтыйн сувабы водунбы. Рутул район Азербайджанни оIлкайка сергьатее водун. Районее аIсырбышиква йихьыдле миллет – рутулбы , цIаIхбы , лезгибы , аварбы, лакбы, азербайджанлыбы ешемишоохьи. Манбы гьаммаше сана-санкъука къоншибы хьинне ешемишивхьа. Югни маджлисбышее, йигъынджагъбышее мани районни миллетын саджигее иштырак гьаъа.
ОIгийл’ни сенбышее, маданиятни ишчершини Йигъыл’ районни хиваршини маданиятни марказбышин фольклорный дестебы гьар сенийни фестивалеехъа «МаIънийбы ва мыкIар йизди халкьын» районни марказеехъаний сабайли. Мааъад гьар районее ешемишехьени миллетин, майданбы ачмишаъа ыхьа. Ман фестивал’ Рутул районни администрациейни мислягьаIтука районни маданиятни управлениейний къурмишау. Маданиятын майдан районни администрациейни хааIрункъвее къахувойни саламыква ачмишаъа ыхьа. Районни регьберарше байрамеехъа абыйнбышис угъурбы арзуламишаъа ва манчина вааджибыйвалланий ашкарааъа. Майдамахъа тамашейс халкьний садайли. Хъийгъа маджлисеехъа абыйни инсанарше районе ешемишехьени миллетбышди маIънийбышихъа кIыры гьуво ва мыкIаршиле тамашебы гьаъа. Хиваршини маданиятни марказбыще джони миллетбышин йиссейн маIънийбы, йиссейн (авалыйн) палтарбы аляу мыкIаарний гьаъа. Манчиле гъайре манбыше джони джамаъаIтбыше оIгийл’ ишлемишаъан хаани аIрайл’ ишлемишаъан къаб-къашукь, хивни тасарруфатын ыIгьтаджбы, хьа гьаIбаххан, илёотан, къивийшаран, паласбы хъехан , ушах рооцехъа хъаъан, истагъ безенмишееъэн аIдатбы гьагва ыхьа. Гьар районни миллетбыше майданбышее джони хорагбышикван суфрабыний гядаччи. Мааъад гьаар джурайлин тIелебы, гьаIлвабы, къурын чуры, ниссе, итв ва медын хорагбы ыхьа.ОIгийл’ни сенбышее, маданиятни ишчершини Йигъыл’ районни хиваршини маданиятни марказбышин фольклорный дестебы гьар сенийни фестивалеехъа «МаIънийбы ва мыкIар йизди халкьын» районни марказеехъаний сабайли. Мааъад гьар районее ешемишехьени миллетин, майданбы ачмишаъа ыхьа. Ман фестивал’ Рутул районни администрациейни мислягьаIтука районни маданиятни управлениейний къурмишау. Маданиятын майдан районни администрациейни хааIрункъвее къахувойни саламыква ачмишаъа ыхьа. Районни регьберарше байрамеехъа абыйнбышис угъурбы арзуламишаъа ва манчина вааджибыйвалланий ашкарааъа. Майдамахъа тамашейс халкьний садайли. Хъийгъа маджлисеехъа абыйни инсанарше районе ешемишехьени миллетбышди маIънийбышихъа кIыры гьуво ва мыкIаршиле тамашебы гьаъа. Хиваршини маданиятни марказбыще джони миллетбышин йиссейн маIънийбы, йиссейн (авалыйн) палтарбы аляу мыкIаарний гьаъа. Манчиле гъайре манбыше джони джамаъаIтбыше оIгийл’ ишлемишаъан хаани аIрайл’ ишлемишаъан къаб-къашукь, хивни тасарруфатын ыIгьтаджбы, хьа гьаIбаххан, илёотан, къивийшаран, паласбы хъехан , ушах рооцехъа хъаъан, истагъ безенмишееъэн аIдатбы гьагва ыхьа. Гьар районни миллетбыше майданбышее джони хорагбышикван суфрабыний гядаччи. Мааъад гьаар джурайлин тIелебы, гьаIлвабы, къурын чуры, ниссе, итв ва медын хорагбы ыхьа.Маданиятыква багълыданани йигъынджагъее гьаммаше Борчини хивни маданиятни ишчерше иштырак гьаъа ыхьа. Манбышда десте Бабаюртни районеенчений абайли, няъас увгьее быршбы махъа кочмишивхьа. Районни маданиятни управлениейни, республикайни маданиятни министерствайни сураке хьул’енихьее элейс манбы дипломбышис, грамотабышис лайикьавъу.Сентябрьни вуза йишда сафарий Бабаюртни районеехъа гибхьыйнкъаI, ши Тезе Борчини хивни маданиятни марказее вухьа. Мааъаб марказни директорыква ГьаIджиев Тимур ДжаIфарни дихыква танышивхьа. Манкъвее ши марказни ишчершиква: методистыква Искендеров Нияз Селимни духайква, худрукуква Давудов ГьаIджи Загьитни духайква танышавъу. Гойне Т. ГьаIджиеве шас джони ташкилатни гьаIкIеедын маIълумат гьуво, джони ишиква танышавъу. Манкъуни увгьойка, оIгийл’ джони марказна фольклорный десте зараба-зараба Рутул районеехъаний байрамбынанкъаI гьавайкIан. АIсас джо пешекарашини Йигъысный гьазироохьенбы. Манчиле гъайре хиваршехъаний концертбы гьагвас гьавайкIан. Мактабни ушахаршиква джурабаджур тамашебыний гьагванбы. Анджах гьаIшде гейб сейракба гьавайкIан. ЙаIххъысын пыл, тезе макьамбышин дезгагьбы , йиссейда йишди миллетин аляъан палтарбы алишесын пылбы къекка деш. Манчихъа ил’дяакы, ши чалышмишоохьенбы йишди районни миллетбышин маданият гьуваджес.Манче ши тамашебы гьаъани утагъеехъа илгъебчIу. Марказни ишчерше йиссейни макьамбышди дезгьагьбышиква ( зурнайква, сипсийква, накьрайква, балабаныква, косаква) макьамбы гьаъы. Маданиятыква маIшкьулоохьен Тезе Борчни маданиятни марказни ишчершис ши угъурбы арзуламишаъау, саламаттамишивхьайнбы.
