Къийна коронавирусыке начахувхьайнбышис маалидже гьаъани дохтураршини аlрайл’ цlаlхни халкьын духйер кlылба дешинбы. Къийнийна йишда гаф Магьаlчкъалайни шагьарни 1№ больнице коронавирусука маалидже ыккейсва ахъъыйни госпитальна дохтур Давудов Таймаз Рамазанни духайквана вобна. Таймаз дохтурни гьаlкее ши гьихъа са кlылин маlълумат гьувоний. Къийна манкъуке гьайни йигъбышее алятlуйн хаlдын интервью гьели водун.
-Таймаз дохтур, гаф танышийвалика гивгъалас.
— Зы Гыл’мецlни хивейнчена ворна. Йыlкьнекин мактаб Дербентни шагьарее быкырау. 2013-2019-ъэсди сенбышее Амурни вилаетил’ медицинайни академиейн педиатриейн факультет хъаlдхъы. Манчиле хъийгъа «Неврологиейн» санаъаlтын ординатура таамау. Къийна Магьаlчкъалайни шагьарее коронавирусыке чlырынбышди госпитале ишлемишехьи ворна. Хьебыдъэсын сен водун, мааъар чалышмишехьена.
-Хаlббананбыше коронавирусна чlырывалла вобва къийнад инам гьааъа деш.
-Тезеба мана вирус еймишоохьенкъаl, инсанршихъад хьинне дохтураршихъадыд манчилхъа инам гьааъа дешдий. Къийна гьар йигъыс мани чlырывалике начахынбы улекlлеа къоодженкъаl, манбышис маалидже ыккеканкъаl ацlахьес эйхьи вод, мани сардан дюнйейл’ гееб дагъамна вазият яранмишувхьай.
-Гъу гьар йигъыс «чlаlрани зоне» эйхьи. Шакlле ацlан мааъаб дагъамын чlырынбы вухьай. Хъаlркьыний эйхьийей вахъад?
— Пандемие гибгъылни йигъыле зы маlгьбыни чlырынбышис кумаг гьелени дестее ворна. Гьаlшде гьар йигъыс зы дагъамни чlырынбышика растына хъайлена. Манбышис гьагуйни къайдайл’ маалидже ыккекка. Мааъаб зы хьинне больнице хаlбба дохтурар, медсестрабы, медын ишбы ыккекан инсанар ишлемишоохьи вобунбы. Манбышда геллесда, эгьес эйхьи, больнице ешемишехьи. Больницайни хааlрни дохтурна Гьаlджимурад Малаевна ёлдаш, йиш мааъаджаб воохьи. Манбыше дохтураршис гьар карекен кумаг гьелен. Мани саягъылин кумаг шаке мысаджад кlелийханан деш. Манбыше чlырынбышда вазият юг хъаъаасдимее, манбы къелилхъа сугъооцаъасдимее хаlм-йигъна госпитале ишлемишоохьи вобунбы. Госпитални дохтурарше Гипократыс гьувойни кlынис ыlбадат гьааъа вобна. Гьелбетде дохтурарыб инсанар вобунбы. Манбышди аlрайл’ чlыры хъоохьенбыб кlылба дешинбы. Масалан, зы госпиталейхъа хъарыйле хъийгъа, хьебни элес начаххьа. Захъад хаlдын антитела ыхьайхъа гора, хъаlйкъван деш. Гойне хьинне йишди гыргынкъус ыlмыр Оорункъве гьуво вобна.
— Таймаз дохтур, увгьойбышихъа гора, къийна ешлибышика саджигее, джаванарыб коронавирусыке начахоохьи вобунбы. Ман гьаlкlен ихтилетне?
— Ешлибышыний кьаlсынбышин сай хаlдын водун. Манбышди аlрайл’ энки хаlбба сахарный диабетыкайий, артериальный гипертензиейкан чlырынбы вобунбы. Коронавирусын маlгьабни са чlырынбышис гудж хаlбба гьооли. Аlхырейни вахтал’ госпиталейхъа къаляаъани чlырынбышди аlрайл’ джаванарыб растына хъавайленбы. Манбышди геллесинкъве чини вахтал’ джони сагъламийвалис фыкыр гьидевойхъа гора, къийна шасахъа гябакlа. Хаlббананбыше чини вахтал’ диспансеризация алгъааl деш. Садджу больницейхъа гябкlыйле хъийгъа, джохъад водын чlырываллабы ацlахье.
-Начахынкъухъад гьаммаше дохтурулхъан инам хаlдын эхьи. Манбыше манкъуке югун кумаг, маалидже гозетяъа…
— Йигъни ихтелетиле зынар разийра ворна. Госпиталейхъа гирхьуйни чlырынкъус шаке садджу джус фыкыр гьувой ыккан. Мани сардан зы шос кlылна хабар гьааъас вуккан. Цlерра зы госпиталейхъа ишлемишхьес хъарыйнкъаl, йизди отделенейхъа са ешли адамершина хъары. Манкъуна фамилие къийнаб зас йикlел’ вобна. Агъаджанов вухьа. Чlырынбышди аlрайл’ манке гуджнаба паника вухьа. Амма манкъве шавусджаб фыкыр гьооли дешдий. Мана геер сабырыка ыхьа. Манкхвеа ненкеджаб зигаара гьааъа вухьа деш. Амма йигъ-йигъыле манкъуна вазият дагъам хъоохьи вухьа. Манкъухъаб нафас алятlасда гьаlл вухьа деш. Реанимациейхъа алгъайгьенкъаl, манкъве калле гуджбалайква къалхмишау, гыргынбышис салам алейкум увгьо. Манке закlле цlеббаа гуджнакан инсанар къавджу. Аlрейнче сабара йигъбы адкlынийле хъийгъа, зы мана чlырына къаджесдимее реанимациейхъа гьаркlын. Амма закlле мана къаджес кьисматхьа деш. Мана зы махъа иккечlессе кьоlбле санаъаlтна гьихъа дюнйейле аркlын. Къийнаб манкъуна джомардыйвалла зас йикlел’ авху вобна.
-Чlырынбышди аlрайл’ йишди элин инсанар растына хъавайлие?
— Йишди элни инсанаршисыд зы маалиджебы кlылда ыккы деш. Мани чlырываллайн не миллет, нейид гогьар гозетяъа деш. Госпиталейхъа ишлемишхьес хъарыйле хъийгъа, йизди делесинбышис джад зы хаlдда кумаг гьуво. Дайий, езне, халай ва сабара мебынбышис маалиджебы ыккы. Манбышди аlрайл’ 80 фаизна оlбкабы ишлемишехьи дехьайнбыб вухьайнбы. Манбы гыргыба къелилхъа хъавъуйнбы.
-Таймаз дохтур, гьокуlматын гьавъуйни йишис гьиджо кумагый гьели?
— 11-ъэсди асырее ешемишхьана доюкна дохтур Ибн Синайхъад уфтанын кал’мабы водунбы. Манкъве эгьенний: «Джуни девлетни гьаlкlее фыкырашмиш дехьени дохтуре чlырынбышис садджу югун маалидже ыккейс. Къийна шахъадыд югун маlъашбы водунбы. Манчиле савагьийда, госпитале ишлемишоохьен ишчер санаториебышейхъа , истирагьатни базабышейхъа йаlххъыл’ гьааъанбы. Геледжагъыл’ гьокуlматын гьелен кумаг мани къайдал’ ахвее писда ихьес деш.
— Геллесди вахтал’ инсанаршикlле джохъаб коронавирусна чlырывалла вухьай ваацlа деш. Мана симптомбы дена илгъоочlи. Дохтурысхъа ненкене уlххъас лазымра?
-Агар мана гьаlлдена хъехьихьей, манкъухъаб къыздырма вобхьей, нафас алятlанкъаl коксе йыlкьвалла вобхьей гедждяу поликлиникейхъа уlххъас ыккан. Манбыше лазымын анализбы, лабораториейн ёхламабы ыккыйле хъийгъа, дурустун диагноз эйгьесын.
