Дюнйейл’ июнни 5-чил’ гьихъийаллан табият къорамишаъан Йигъ алгъайгьи. Мани йигъна метлеб инсанаршина фагьам гихъийаллани дюнйелхъа гьувой ва манчил’ мугъаетывхьай бил’дирауй вобна.
Инасанаршин ешайиш, геледжах темизни экологиейке аIслыда водун. Нимеега гьаIшдийни экономикайна индустрия гьихъа абкIынейиб, миллет хаIдхъихьейид манчин табиятыс хаIдын зиян гьели водун, няъас увгьее манчин гьихъийаллан дюнйе чини гьаммашийни чархыле хъулёканаъа. Манаб фаляакатбышда сабаб вобна. Манчихъа гора инсанарше табиятылхъа кIорана фыкыр гьевлес вуккан.
Июнни кьоIнчил’ РИА «Дагыстанни» майдама ДР-ни табиятни ресурсбышди ва экологиейни министрыкван Ибрагьим Ибрагьимовыкван пресс-конференцие илгъечIу. Манкъвее гьиджоо дагъамийвал’быйий республике экологиейква багълыданан ва нягьаIдый манбы гьаIллаъа джуни чыхышни кьома ашкарау. Манкъуни увгьойква, эн хаIбна, зараба гьаIллааъас вукканна дагъамийвалла, сивобкIурна гьаIш вобна.
Джуни чыхышее министре И. Ибрагьимове увгьойн: «Къийна республике гьаIшиква, хъучбышиква багълыбанана хаIбна дагъамийвалла илёбзур вобна. ДР-ни ХааIрункъуни Сергей Меликовни регьберийваликва, нягьаIбий гьаIшиква багълыбанана дагъамийвалла гьаллааъас, программа кьабылявъу вобна. Манчика республика хьебни зонайлхъа хъау водун: йыIкьнена, гунайл’на ва къузайл’на. Манчини гьаарынчил’ гьаIш сааъан ва эрмишааъан завод аляъас ва истифаадехъа хъелес. Мана иш « Российский экологический операторын» федерал’ни куиагыква вуккейс. Мани заводбышеехъа хъабына гьаIш цIебба джураъасда, гойне эрмишааъасда. Гьаарни зонайл’ни гыргыни хъучбышеенчен гьаIш махъа хъавалес….»
Министрни увгьойква, шацыйни сенни цIеддыйни квартале республике чиледалхъа къурмишхьайн 84 хъучбы утIумау. Табиятыл’ беранувхьесдимее ши мана иш гьайни сеныб вуккейсда.
Журналистрашиквани горушее манкъвее джони ведомствайни табиятын маIъданбы къорамишаъасдимее гьиджо иший вуккекка увгьо: «Зы министрни къуллухылхъа хъалессе гьихъа, табиятын маIъданбы гьикIварасдимее 200 лицензие гьуво ыхьа. Зы йишди ишчершис амур гьувона, ман ташкилатбышда иш ёхламишааъас. Ёхламабышиле хъийгъа ашкархьайн, 45 карьер гьарджура сабаббышихъа гора ишлемишехьи дешод. Манчиле гъайре, 35 ташкилат терсинада вод ишлемишехьи. Манчини 19 ташкилатын лицензиебы аIвхъуна алеетIу. Чини 17-чис табиятын маIъданбы гьикIварас кьадагъа гивхьу. Йишда са ишиб ман бербадауйн торпахбы абрелхъа хъау, хивни тасарруфатни чIиебышилхъа алгъауй вобна. Манке манчилхъа маIгьдын йигъеш ыккейс аIхас деш…»
Шакле къеджен, аIхреени сенбышее республикеехъа хаIбба туристар вуIххъа гибгъыл. Ман республикайни экономикайнимее югда водун. Анджах, вуIххъан турустар кьаршламишааъас вааIхас вуккан. Манбышис шарааитбы яратмишаъас ыккан. Абыйни мигьманарше цIебба фыкыр темизийвалилхъа гьооли. Садджу гьоIкуматын джад деш, инсанаршеб мани каралхъа фыкыр гьевлес вуккан. ИстираIгьатбы гьаъани джигее гьаIш сааъан бакбы, туалетбы, гармабы гиххьес ыккан.
Къийна гьалекийс мана дагъамийвалла гьаIллавъу дешобна. Мани сардан эн йыIкьал’ни джаргее йишин Рутул район водун. Маайиб йишда ЦIаIхна дера. Аллагьее шас уфтанын табият гьувойн, анджах шарааитбы шаке гьалекийс яратмишаъас аIха деш. Мани карее не гьоIкуматыкен кумаг шаке гьеххъас аIха деш, не йишди ишкарарше вукIул’ абадчи деш.
Сабара сенбына гьихъа, Сувал’ни маIгьалыл’ни джаIмаъатыква гьаIш гьаахъасда савда гьибтIул. Анджах са-кьоIни элейс гьаIш сааъан машин адыйн, гойне маныд даянмишхьайн. Гьалекийс хъобкуни мислягьаIтеехъ, нягьаIбий гьаIш гьааххъас хъабы дешобунбы. Йишди хиваарше гьаIшен хъучбы сады водунбы. Манчина хаIббананаб Самур дамайлхъа, чухурбышее дагъааъа.
Инам гьаъас ыккан, ши, инсанар, инсафеехъа хъавалесынбы. Табият, гьихъийаллан дюнйе ши йишди ушахаршис гьуваджесын, дешхьее хъооIни архайн шас ман кар багъышаъас деш.
