Муслагъ йиссейна ва марахыкван таарыхнана цIаIхбышда хив вобна. Анджах ненкейий мана алявъу ва манчини дойин гьиджойий эйгьи шакIле хъодкуда ацIа деш.
Муслагъна хив ХаIбни Кавказни сувабышди зинджирыл’, Самур дерайл’ вобна еррашмишивхьа. Мана деръягьни акьвале 2148 метрына ахтывале вобна. Хив кьоIни сураке дамабыше гьобчIунни сиртил’ вобна: солни сураке — Самурын, сагъни сураке — Къоейн. Хивни гьийд батIрайн кIуняхни йиваршикван чIалаг водун. Муслагъни сел’администрациейни таркибее са Муслагъна хив вобна. Муслагъна хив ХаIбни Кавказни сувабышди зинджирыл’, Самур дерайл’ вобна еррашмишивхьа. Мана деръягьни акьвале 2148 метрына ахтывале вобна. Хив кьоIни сураке дамабыше гьобчIунни сиртил’ вобна: солни сураке — Самурын, сагъни сураке — Къоейн. Хивни гьийд батIрайн кIуняхни йиваршикван чIалаг водун. Муслагъни сел’администрациейни таркибее са Муслагъна хив вобна. Муслагъни джамаъаIтна гьуIрмат, югун до гьар вахтал’ гьалални ишиква багълыда ыхьа. Муслагъни демырчершин, хайбы аляъани устадаршин, къоранаршин добы гьар сурал’- Дагъыстанее, АIранее — ацIа ыхьа. Муслагъбы къоранайни пешейн устадар гьаммаше вухьа. Манбышихъад Советни девырее джон давараршин сюрийбы, балканаршин йилхыбы, чаврабышин наIхирбы ыхьа. Гьаммаше гьоIкуматыс пIланыле гьеххаба хьа, чуры, няк, ниссе хъели ыхьа. Бабаюртни районе муслагъбыше джона бина гивхьу. Мааъад къарамал гьуваджесын фермабы аляу. Сукбы, сикIыл’бы, биринзбы эзу. Багъ-быстанбы адчы. ГьаIшде мана хаIбни хивылхъа сабкIыл вобна. Анджах шени кIалхозна гудж гьаIшде авху деш. Къийнаб мани хивын тасарруфат къелилхъа хъаъас чалышмишоохьенбы вобунбы. Анджах гьыIдчатбыше ва къалмакъалбыше манчис оIги гьели деш. Сенис суд-диванбышиква садрывалис са хъарайли. Мана ишебашеехъа эчIес , садрывалла гьааъас судни гьаIллауйка мерна хъарайли. ДжитIада, оIгийл’ни сюрийбышике «кIырыбыйий гачбы», фермабышике- гьыIгъадкырыйн баругбы, кIаналбышике – къурыхъыхьайн архбы аху, маIгьсул эзани некбышике зазаакан тIазбы хъыхьа. Манчихъа ил’дяаку, гьаIшде муслагъбышихъаб баджарагъукан джегьил’ ишкарар, дохтурар, экономистар, юристар, ааIлимар вобунбы. Манбы чалышмишоохьенбы хивын до, либас, геледжагъ гьуваджес. Манчини меега манбыше фонд « Муслах- край мой родной» ачмишау. Къийна ман гьаIракатыква ишлемишехьи водун. Ши чалышмишоохьенбы хивыс, джамаъаIтыс хайир гьелени инсанаршини, ташкилатбышди, фондбышди гьаIкIее югун макьаалебы окIанас. Геледжагъылиб мана иш гьамани сентел’ вуккейс.Сабара йигъбына гьихъа йишди редакциейна мигьман Муслагъни хивни администрациейни хааIрункъуна маIъвын Магьмудов ШаIъбан Ил’ясна дих ыхьа. Манкъвее шака Муслагъни администрациейн хивни аIрайл’ къеджени ишбышди, хивни дагъамийвал’бышди гьаIкIеедын ва медын гафбы гьау.Манкъуни увгьойка, джони администрациее 620 инсан оркIун ворна. Анджах манбышике хивее суранчин сурабы ешемишоохьи. ГьаIшде хивее 33 хав аху водун. Маайиб геллесынбы ешлибы вобунбы. Хив къийна, эгьес эйхьи, мактабын ва джааъаб ишлемишоохьени ишчерше гьалекийс гьувааджи вобна. Джегьилер ешайиш гьаъас хивее ахва деш. Муслагъни администрациее гыргыба йицIыйре инсан ишлемишехьи. Махъа кIлубын, библиотекайн ишчераб гябакIва. Администрациейна сенийна быкырна бюджет 2милийоный 400 аазыр манат пылна вобна. Манчин хаIдданан доннухбышис айкIан, ахуйн хивни аIреени ишбышис ишлемишаъа. Махъа налокIбыд гядакIва. Анджах Бабаюртни районеени киранеени чIиебышин налокIбы Бабаюртни районеехъа, Качубейни чIиебышин налокIбы Ногъайни районеехъа хъели.ШаIъбан чоджее йишди суалбышис джаваббы хъеленкъаI, увгьойн: «Гьайни сен, ши йишин Сувалин малкъара къыIлина медни хиваршини оIрушбышилхъа хъыккы деш. Хивни къирагъыл’ гьаIсарыкван агъыл аляу. Махъа чIиен чаврабы ва давараршин боIлюк оIрушеенче хъадыйле хъийгъа аккяъа. Шахъадыд медни хиваршихъад хьиннен дагъамийвал’бы токIани ишхеква, поштини йаIххъыква, тIелефонни связыква, идезани оIрушбышиква, кочмишивхьа ааIни джегьелершиква , кьаIрахъехьени мактабыква багълыданан водунбы. Киъийна муслагъбышда са хивыб-Теземуслагъыб Бабаюртни районе вобна. Манаб йишди администрациейна вобна. Геллесда мана дагъамийвалла илёгъан, суламишаъан хьян кIылда ыхьайква багълыба вобна. Шукур Аллагьылхъа, шахъаб-муслагъбышихъаб хыл’ачухын джегьилер хаIбба вобунбы. Тюмень ишлемишехьени хивни чоджее Теземуслагъни хайбышеехъа илёгъан хьян артизанылее цIыцIау. Манчинимеега манкъвее 240 аазыр манат джуни джибеенче харджавъу. Мана хьиннен игитер мебынбыб вобунбы. Сувал’ни Муслагъахъана поштина йаIхъ гьаIшде къыIл’- кьыIдим абыреква воохьи. Хивеехъаме машинбы рагьаIтда илхъечI – гечIенбы. Маныд кьома Шерифыква, йишди джегьилершин гьунар водун. Манбыше трахторчийсын пыл джони фондеенче гьели….»Йишди суалбышди аIрее са суалыд ыхьайн хивеедын хайбышис, некбышис «Зелёнкабы» гьауйни гьаIкIее. — АIхреени сенбышее ман суал къалхымишхьа. Сабара инсанарше джони хайбышис, некбышис манбы гьауйнбы, сабаранбыше гьаъа водунбы. Анджах ши «Зелёнкабы» гьаъанкъаI , дагъамивал’бышиква хъызаахъа. Кадастрни планыква джигабышин , чIиебышин шикыл’бы хъодкуда гьидяуйхъа гора, шаке аIхреехъаме ишбы быкыраъас аIха дещ….,- Ш. Магьмудове увгьо.Гафни аIхрее ши мислягьаIтеехъа хъабыйнбы, маIгьдын горушбы зарада-зарада джигайл’ ва редакциее алгъагьас ва гыргын йишин дагъамийвал’бы ашкарда гьагвас ва саджигее манчисын джаваббы тIабалаъас.
