Югна маъаIллим — мана ворна, вуджее дарс гьувойн шыгыртар мактаб таамгьауйле хъийгъа ааIли тагьсил’ алятIу са ишин сабабкарар вухьа ва джо къеджени ишбышиква миллетыс, ватаныс хайир гьели ихьее.
Йыхъбышихъаб ацIаал’нан, гьуIрматукван, маъаIллимар гьаммаше вухьайнбы. Манбыше дарс гьувойн хаIббанан шыгыртар къийна джурбаджур ахтыни къуллухбышил’ ишлемишоохьи вобонбы.
Къийнийна йизда гаф маIгьаIрни са маъаIллимни гьаIкIеена вобна. Мана цIаIхийгъаIлий БагъаIров АIбдулла Газалийна дих ворна.
АIбдулла БагъаIров 1941–ъэсди сен майни 6-е ЦIаIхийни хивее едике ыхьа.
Мана 1948-ъэсди сен ЦIаIхийни йыгIни сенийни мактабеехъа аркIын.
Манкъуни увгьойква мани мактабее хъаIдаххъан вахтбы джус йикIел’ ахуйнбы, няъас увгье мани вахтал’ джус геед ацIал’нани ва хивее, районе гьуIрматнани маъаIллимарше дарсбы гьуво. Джони аIрее Россиейни вилаетбышиле хъабыйин джаван маъаIллимарыб вухьайнбы.
Манбышди сабаранбышин добы манкъус йикел’водунбы: йичибы Надя ва Настя Медведевар, Любовь Красникова, Федор Подариванов, Мария Тихонова Николай Власов, Тамара Иванова, Мария Потелицына.
Манбыше урусни мизеле савагьида, шас урусаршди адабиятни, маданиятни гьаIкее, ацIал’ гьуво ва шаке «инсанар» гьавъу. Зы манбышикле зас увойни тербиейл’ алла, сагъолва эйгьи.
1956-1960-ъэсди сенбышее А. БагъаIрове Дербентни педагожи училишее хъадхъыйле хъийгъа, 1960-ъэсди сен ДжинаIгъни йыгIнисени мактабее маъаIллимийвалла гьааъа гиргъыл’. Са сенна мааъар ишлемишхьайле хъийгъа, мана ЦIаIхни мактабейхъа дарсбы гьелес оIтираъу.
1962-ъсди сен мана Дагъыстанни педагожи институтни филалогияйни факультетейхъа кьабыляу. Институт хъадаххъаI, мана мактабеейир ишлемишехьи ыхьа. Мани вахтал’ ЦIаIхийн мактаб йыIкьнекын ыхьа, Рутулни районе гееб ахтына дараджа авхъаххъа вуха ва чина директорыр Нафик Рагьимов ыхъа. Мани мактабенче гееб ацIал’нан инсанар хъигъебчIу. Манбышди аIрее ааIлимар, профессорар, маъаIллимар, дохтурар гееб вухьа.
АIбдулла маъаIлимни увгьойква ЦIаIхий джуна едике ыхьана ватан вухьа ва мааъаб манкъуна ушахийвалена, джаванийвалена ыIмыр абкIын.
«Шахъаб гееб югун къоншибы вухьа ва ши йишди къоншибышиква гееб мугьуIббатыква ешемишеебхьа. Къоншибышди аIрее шас делес Рагьимоваршда аиле вухьа, МагьаIммад дайихъабий Загьидет халайхъаб югун духйебы ва йишбы вухьа: Тофик, НафикI Надир, ХанмагьаIммад, Гул’сават, Айшат Ши манбышиква саджигее чакIыхъеебхьа», — АIбдулла маъаIлимее ман вахтбы йикIел’хъаляъа.
Сувале дюзылхъа Lагъыстанын миллетбы кочмишаъани программейхъа цIаIхбыб гябкIыйнбы. Ман 1968-1975 –ъэсын сенбы ыхьа ва мани программайква аIсасан Азербайджанни Къах районни Агъезийни хивеехъа ЦIаIхенче, Гыл’мецIанче, Хьойикенче ва Леканче хаIдда аилебы кочмишхьа адкIын. Манбышди аIрее АIбдулла маъаIллимна хизаныб вухьана. Манбы Агъезехъа 1971-ъэсди сен кочмишебка. Манбышис Совет гьоIкуматын цIебна хив алявъу, гьарынкъус хайбы гьуво. Агъезеехъа кочмишхьайле хъийгъа, АIбдулла маъаIллим маани мактабее ишлемишехьи гиргъыл’. Манъкъуквасана мани мактабе вуджхьинне ЦIаIхеенче кочмишувхьа хъабийн маъаIллимар ишлемишоохьи вухьа. Джони аIрее Мегьтиев АIлий, ГьуIсейнов Багьавуддин, АIббасов МагьаIммадэмин, ПирмагьаIммадов Мавлидин, АIбдуллаев ГьаIджиаIмад, Гьарунов Камал, Джелилов НураIгьмад, Кьадиров АIбдулла, Керимов Мустафа, АIбдурагьманов Чирах, БагъаIров Маджид, ГьаIджиев Шабуддин, ГьуIсейнов Садикь, АIгьмадов Юнус ва АIббасов Къурбан вухьа.
Мани мактабее медни хиваршенче хъабыйн маъаIлимарыб вухьайнбы. Манбышда сайир Сувагыл’ни хивенче хъарына Валегь Гьамзаев ыхьа. Манкъвее инглис мизен дарсбы гьели ыхьа. Къийна мана йыхъбышда маIгьшур шаирхьинне ацIа ворна ва гьаIшде МагьаIчIкъалее цIаIхни мизел’ къоокани ушахаршди журнална редакторхьинне ацIа ворна. Ши шадба вобонбы мана шаке джурахьа Дагъыстане йишди милетни мизел’ ишлемишехьи ва ахына дараджайл’ чалышмишэхьива.
2020-ъэсди сен Агъезийни макктабын 50 сен быкырхьа. Мани 50 сенни аIрее манче хаIбба ацIаал’нан инсанар хъигъебчIу. Къийна манбыше инистутбы, университетбы таамаъу Азербайджан ва Россиейл’ джурба джур къуллухбышил’ ишлемишоохьи.
«Йишин миллет къоIна хъыхьа водон ва шахъаб кьоIбле ватан вобна: са Азербайджан, сайиб Дагъыстан. Зы шадра ворна къийна зы Дагъыстаныква доствалла гьааъани Азербайджане ешемишехьива. Йиздиме Азербайджан кьоIдъэсда ватан вобна. АIсырбышква Азербайджаний Дагъыстан мугьуIббатыка ыхьа ва зы умудааъана гьаммаше йишин республикабы доствалла гьааъа ихьес», — манкъвее увгьо.
Къийнийни йыгъыл’ АIбдулла маъаIллим джуни елдашиква Хаджей халайква Агъезее ещемишоохьи вухьейиб, джон ушахар: къоIйре дих ва къоIйре йиш — Россиейн ватандашар вобонбы ва мааъаб ешемишохьи.
АIбдулла маъаIллиме засыд дарсбы гьувойнбы, няъас увгьое йишда хизаныб 1973-ъэсди сен Агъезийни хивеехъа кочимишувхьа ва зы мани мактебе хъаIдхъыI. Мани мактабеени маъаIллимарше зас гьувойни ацIааликва зы инистут таамаъу ва къийнийни йыгъыл’ за джокIле сагъолва эйгьи, гьабтIыйнбышилхъа раIгьмат къухооли. Манбы ацIааликва вухьана сабаб мана вухьа -джос дарсбы Росcиейле хъабыйни джаван маъаIллимарше гьува ва джо мани даражайлхъа гьивхьараву. Гойне манбышед джон ацIаал’ шас гьуво.
Къийна Агъезийни мактабе цIаIбышке дарc гьелена кьоIйре маъаIллим авху, авхуйнбы къонши хиваршенче хъабыйин маъаIллимар вобонбы.Ссовет гьоIкуммат дагъылмишхьайле хъийгъа, ман мактабыд урусни мизеле азербайджанни мизелхъа сакIалаъу. Мани сабабыхъа гора аIхрейни 20-30 сенбышее мактабе ушахарыб кIыл’хъебхьа ва аIли тагьсил алятанбыб эгьес эхьи дешинбы. ХаIббанан ушахар 9-ъэсын сыныф таамауйле хъийгъа авайкIананбы Россиейни шагьарбышейхъа мебел’ гьаъани цехбышеехъа къазанмишаъас, авхуйнбыб хивыс делес аляуйни «Улу-Агро» донани ишлемишоохьи.
Къийнийни йыгъыл’ Агъезийни хивеехъа оIтмишхьайни аIсырни 60-70-ъэсди сенбышее Дагъыстаненче кочимишеебхьайни аилебышике сабарабы ахьу. Манбышин хаIббананбы йыIкьалхъа сабкIыл Дагъыстанеехъа ва Россиейни вилаетбышилхъа кочмишебхьа абкIын. Манчина сабаб ишбы дахьай, ешайишысын шарааитбы дехьай, ва джаванар хивенче абкIыний вобна.
Зы умуд гьааъана, Агъезийна хив меб уфтан хъивхьесда, джаа инсанар ешемищувхьесын шараитбы ихьесынбы, джаванар сабкIыл хивехъа хъавалесынбы ва инсанаршин Дагъыстанейхъан коч явашхьесын. Инша Аллагь!
