Йихъбышихъаб кар ацlан, баджарагъыква иш баджитба вуккейс ваахаlн инсанар гьаммаше вухьайнбы. Манбы гьаммаше чалышмишувхьайнбы джони гьаlрактбышиква миллетын до ахты хъаъас. Къийнаб маlгьбын инсанар кlылба дешобунбы. Манбышда сайир Санкт-Петербургни шагьарее ешемишейхьена София Меликова ворна. Гьайни вуза Софие сафарийка Дагъыстанее йихьа.
Маlнкъыни гьаlкlее: София Меликова 1988-ъэсди сен Ленинградни шагьарее едике йихьа. Йыlкьнекин мактаб югни кьийматбышиква таамауйле хъийгъа, 2010-ъэсди сен маIнкъее РФ-ни Президентысанейдын гьоIкуматын къуллухчер гьаlзираъани халкьни тасарруфатын Академия таамау. Мааъад Софиее миллетбышди аlрайл’на алаакъабы гьуваджесдимее, «Дюнйейн сиясат» донан санаъаlт алетlу. Хъаlдхъый югни кьийматбышика быкырауйле хъийгъа, санаъаlтбы магистратурейхъа хъуво. 2013-ъэсди сен, Германиейни Фленсбургни университетын магистратура таамаъау. Университете Софиее «Авропайн исследование» донани санаъаlтна иесси йихьа. Манчиле хъийгъыйн маlнкъын хъаlдхъый, ишлемишийхьай хаариджийка багълыда. Маlнкъыни гьаlкlее: София Меликова 1988-ъэсди сен Ленинградни шагьарее едике йихьа. Йыlкьнекин мактаб югни кьийматбышиква таамауйле хъийгъа, 2010-ъэсди сен маIнкъее РФ-ни Президентысанейдын гьоIкуматын къуллухчер гьаlзираъани халкьни тасарруфатын Академия таамау. Мааъад Софиее миллетбышди аlрайл’на алаакъабы гьуваджесдимее, «Дюнйейн сиясат» донан санаъаlт алетlу. Хъаlдхъый югни кьийматбышика быкырауйле хъийгъа, санаъаlтбы магистратурейхъа хъуво. 2013-ъэсди сен, Германиейни Фленсбургни университетын магистратура таамаъау. Университете Софиее «Авропайн исследование» донани санаъаlтна иесси йихьа. Манчиле хъийгъыйн маlнкъын хъаlдхъый, ишлемишийхьай хаариджийка багълыда.
— Софие, хошгелди Дагъыстанейхъа. Дагъыстан къабыл’увхьанане?
— Гьина йизда Дагъыстанейхъана цlеббыйна сафарый вобна. Дагъыстаныква багълыда хаlдда маlълумат водун. Хаlдда манчис къассырыйн кинобы, одкуlнийбы къаджы, хъаlдхъы. Мисала вобна: «Ваlшни элейс къайиххьыйле, са элес къаджый югда водун». Ишни хаlббавалихъа ил’дяакы, вахта тlабалавъу Дагъыстаныква делесвалейнче танышийхьес ары. Деккика саджигее ши хаlббанани джигабышее вухьа. Манчини аlрайл’ зас гыргынчиле хаlбба йихъбышда Ватан – Сувал’на магьаlл’, йикlес хошба хъабы. Маадын хивар, мааъаб ешемишоохьен инсанаршина арыйни мигьманыс гьааъана гьуlрмат, шаске мысаджаб кlеливханаъас деш. Манбышда уфтанийвалла, санасанкъулхъан мугьуlб, хааlрынкъунийий кlылинкъуни аlрена гьуlрмат къавджуна. Вахт кlылба вухьайхъа гора, гыргыни хиваршейхъа гьибхьыр деш. Геледжагъыл’ вахта тlабалавьу, Дагъыстанейхъа меер айресда. Манке чалышмишийхьесда гыргынанкъаl ийкарас.
— Софие, гъу хааlда сенбына къирагъыл’ ешемишеехьи йиххьейир, ед’намиз кlеливханавъу деш. Ед’ни мизел’ геер уфтанра вор йишонейхьи…
— ЦIахна миз садджу йиздаджаб деш, мана йизди ед’найий, деккина миз вобна. Ши Дагъыстаныле акьаlнаба вухьейиб, хааъани арайл’ гьаммаше цIаIхни мизел’ йишонебаххьи. Мани сардан йишди хизанее дагъамийвалла дешда. Гойне хьинне, зы полиглот ворна. Закlле дюнйейн хаlдда мизяар ацlа. Лазымни джагабышее тарджимачийваллаб гьааъана. Дюнйейени доюквани язычершин одкlунийн сабара шечlбы, меххьвар урусни мизелхъа сакlалаъа. Захъад мизаралшихъан гьавас кlыл’валикее ыхьа. Инсаныкlле нимее хаlдда миазр ацlахьее, гьаманмега югда водун. Амма манчини аlрайл’ гьаммаше къоманва джига ед’ни мизен авхъас вуккан. Шавухъабджаб мана кlеливханаъасын иджааза дешин.
— Шакlле ацlан, гъу гьамыр маданиятна хаlран гьаваскар ворна. Йиссейн абидабы къаджесын имканбы ыхьайнбыне?
— Зы Деребент Нарын-къалее йихьа. Гойне хьинне йиссейни манзикее йихьа. Манчиле хъийгъаl, Цlаlхыйни хивни манзикыква делесвалейнче танышийхьа. Манбы гыргыда делесвалейнче къаджый, манчини таарихыква танышийхьай, йиздимее хаlбна хошбахтийвалла вухьа. Гьаlкlедад, Дагъыстанне хаlдда йиссейн абидабы водунбы. Манбы гыргынбы къаджесдимеега хаlбба вахт вуккан. Гьини элес шахъаб маlгьбына имкан вухьа деш. Хъооlни элеес арыйнкъаl, чалышмишхьесда гырыгнанкъаl йыIххъас. Къаджейни абидабышике, зас Цlаlхыйни хивна манзик гееб къабылувхьа. Мана гьам йиссей абида, гьамыд йишди халкьын таарых водун. Мана алявъуйн хаlдда сенбы ихьейид, къийнаб йикlес аlзизба вобна. Манчиле гъайре, хивни музейкаб танышувхьесда шахъаб имкан вухьана. Йишда марахукана сафарый вухьа. Хаlбба джигабышее вухьа, инсанршиква, йиссейни абидабышиква танышувхьа. Гыргынчин шикыл’бы зы цlыцlауйнбы. Манбы гыргыда йизди альбомейхъа сааъас.
— Софие, къийна гъу йишди халкьын до ООН-ни ташкилатее дюнйейлхъа билдирау. Геледжагъыл’ назарее аххъыйни ишбышике шас хабар гьеъэ?
— Къийнийни йигъыл’ ман хаlдын ташкилат водун. Мааъад дюнйейни акьвал’ водни хаlдданани халкьбышин уlзвубы ишлемишоохьи вобунбы. Йихъбышди миллетыква багълыданан маъулмат цlедда зы манбышилхъа гьихьарау. Къийна манбыше йишди миллетылхъа хаlдын маарах гьагва водун. Йизды чыхышбыше зы йишди халкьни таарыхыке йишонийхьа. Манбышихъад водни дагъамийваллабышике махъа сабыйнбышис хабар гьуво. Манбышиква саджигее дагъамийвал’бышее ешемишоохьени халкьбышис кумаг гьелесын тадбырбы къеджи. Геледжагъыл’ фыкрее аххъыйн ишбы хаlдда водунбы. Къийнийн йизын Дагъыстанейхъа арыйир манчиква багълыда водун. Къийна закlле къаджейнчике, къайиххьыйнчике чалышмишийхьесда мааъад хаlдын чыхыш гьаъас. ООН-уlзвубышис Дагъыстанне ешемишоохьени йихъбышикен дурустын маlълумат гьелес.
— Къийна шу телесюгба воб. Манчихъа гора, зы медын суалбы гьелес деш. Дора ахуйн суалбы хъийгъыйни элеес гьелес гьассарас…
— Шокван горуш зас геед кьабыл’хьа. Шу гьаlкlедад геед марахыкван суалбы гьуво. Саламатба аахванбы!
