Сениле-сенилхъа республикайн хивын тасарруфатбы гьаlракатейхъа хъооl. Къийна шакlле гьар сурал’ тезеда истифадейхъа хъувойн хивни тасарруфатын ташкилатбы, фермабы, парникlбы, фабрикабы ишлемишехьи кьедженбы. Мани сураке гьокуlматын аlхырейни сенбышее хаlдда ишбы ыккы.

 Рутул район малдараршин район водун.  Гьихъа районыхъад хаlдда малкъараний.  Ючlалъэсди сенбышее районыс геед дагъамынбы хъады. Гьокуlматыке кумаг дехьайхъа гора, районын хаlдданан тасарруфатбы дагъылмишхьайнбы. Гьуваджени малкъарайн сай геед кlыл’ хъыхьа. Торпахбышике алятlан гелирыд къаъадхьуйн. Районыс хаlдын зиян кlолхозбышикейий совхозбышике  СПК-бы хъауйке хъетlу.  Манчини регьберарше джос ыкканни саягъыл’ иш вуккекка гибгъыл. Тасарруфатбышихъад водын хаlдданан торпахбы назаратейнче адкlынийнбы. Саймазыйвалла вухьайхъа гора,  идезани торпахбышин гьектарбы сениле-сенилхъа хаlдхъыхьа.  Сабара СПК-бышихъад дамазлыгъбы аху деш. Гьихъа биринз эзан чекlбы темизда отlулыйнбы, техникайн паркбы дагъалмишхьайнбы. Гьаlшде республикайн хивни  тасарруфатни министерства мани сардан яранмишувхьана вазият юг хъааъас чалышмишехьи. Манбы экlба экlба джигабышее воохьи. Тасарруфатбышихъад иш къулайлхъа абчесдимее водни дагъамийвал’бышика танышоохьи.  Манчиныд кlылда-кlылда чин натиджабы гьели водунбы. Къийна районыхъад водун дамазлыгъбы хаlд хъехьи. Районни хивни управлениейн гьувойни маlълуматхъа гора, районни тасарруфатбышихъад  50 аазырылхъа авадкьырийн даварар водунбы. Гьинчиле сабара сенбына гьихъа дагъылмишехьен тасарруфатбы тезеданда къелилхъа хъехьи гидгъыл. Сениле-сенилхъа хусулсу дамазлыгъ гьуваджен фермерар хаlбхъоохьи. Манбыше малкъарайн сай хаlдхъаъас чалышмишоохьи.  Манбышди аlрайл’ джони пылыке инвестицие гьаъанбыб вобунбы.  Манбыше чlакlын малкъара гьуваджесын фермабы аляъа. Селлимда ахуйни торпахбышейхъа окl саъаъасдимее джурабаджура тохумбы эза. Хивни тасарруфатейхъа хусулсу пылбы къайиккый сибыкна иш дешда. Няъас увгьое, гьокуlматыке кумаг дехьее, тасарруфатын ишбы дурустни йаlххъылхъа адчес геед дагъамна  иш вобна. Амма манбы манчиле хъаваlйкьан деш.Гыл’мецlни хивейнчена Мустафа Байрамов йихъбышда доюкана ишкар ворна. Манкъве гьайни сен  Гыл’мецlни бинайл’ чаврабы гьуваджесдимее тезе ферма алявъу.  Гьаlшде дамазлыгъ алишес гьаlзирехьи ворна.  Манкъуни фыкрее  геледжагъыл’ никнеке джурабаджурайн  тадарукбы къайиккый водун. Манчиле гъайре гьайни сен тезе гийгъални фермере  сабара селлимда ахуйн торпахбыд эзыйнбы. Манчикед цlеддийн маlгьсул сау. М. Байрамове мааъад хаlдда назарее аххъыйн ишбы водунбы. Манбы кlылда-кlылда ишилхъа адчесди ниятее ворна.Мана хьинне хусулсу фермабы аляуйнбы районни гыргыни бинабышил’ растына хъавайленбы.  Манбыше этлигъыс джонгабы,  чаврабы, даварар гьувааджи, эзыйбы ыккейсдимее торпахбы киранейхъа аляатlа. Къийнийни йигъыл’ йихъбышди джаванаршини аlрайл’ хивни тасарруфатыка маlшгъулувхьес гьазирувхьайнбыб кlылба дешинбы. Манбышихъад  кумаг дехьайхъа гора, иш вуккейс дагъамийвалла цlыцlааъа. Манбыше гьокуlматыке кумаг гозетааъа водун. «Нур» кlазетын манбышди гыргынбышис угъурбы аlрзаъа. Иш угъатука вухьенава эйгьи.