Маскlавни шагьарее Цlаlхбышди миллетни маданиятын автономия ишлемишехьи гидгъылыйн хьодъэсын сен водун. Мани сенбышее ыхьайни дагъамийвал’бышихъа ил’дяакы, марказын хаlдда хайирыкван ишбы, горушбы алгъавгьу. Гьайни йигъбышее автономиейна садры Рафаел’ Аlлиев «Нур» кlазетни редакциейна мигьман ыхьа.
Рафаел’ чоджий, хошгелдий гъу Дагъыстанейхъа. Рафаел’ чоджий, хошгелдий гъу Дагъыстанейхъа.
— Гъунар сагъра ихьена.
— Зы ваква кьоlдъэсди элейс ворна горушмишехьи. Йишин цlеддыйн горуш гъу автопробегыка Сувал’ни магьалылхъа арыйнкъаl ыхьа. Ацlахьес ыкканий, манчиле хъийгъа автономиейн гьиджо ишбыне гьау? -Гъу хъоркура ворна. Автопробегын йишди автономиейнджад деш, йихъбышин до дюнйейлхъа билдирау. Сувалхъа вуххъаlссе гьихъа шахъад Россиейни сабара регонбышее марахукан горушбы ыхьа. Мааъад ши йишди эл’ни инсанаршиква марахукван горушбы алгъавгьу. Манбы автономиейни ишиква танышавъу. Манкилхъамее хаlббананбышикlле шахъад автономие ыхьай ацlа дешдий. Мани карее автопробегын шас хаlдын кумаг гьуво. Шокlле ацlан, гьайни сен ши ишлемишоохьи гибгъылыйн хьолле сен быкырхьес. Гьар тезе ташкилатыхъад дагъамийваллабы эхьен аlдат водун. Шахъадыд сабара маlгьдын дагъамийваллабы ыхьайнбы. Анджагъ манчихъа ил’дяакы, ши чалышмишувхьайнбы садджу гьихъа ал’гьааlс. Мани сенбышее ши Россиейни сабара регионбышее йишди автономиейн филиалбы аахъы. Къийнийни йигъыл’ шахъад Санкт-Петербургни, Волгоградни, Самарайни, Астраханни, Ростовни, Магьаlчкъалайни, Дербентни шагьарбышее филиалбы ишлемишехьи водунбы. Манчини вукlлел’ йихъбышин гьаlракатыкван, миллетни къайгъвее аахван инсанар илёбзур вобунбы. Манбыше джони шагьарбышее ешемишоохьени йихъбышика экlда-экlда горушбы алгъайгьи. Шавухъадый дагъамийваллабы манбышис кумаг гьели. Манчиле гъайре мани сенбышее шахъад хаlдда сабара вааджибын горушбы ыхьа. Гьаlшде йишди миллетыхъад маlгьдын автономия ыхьай РФ-ни Гьокуlматни Думайкlле, миллетбышди ишбышихъа иляакани федерал агентствайкlлед ацlа водун. Гьинчиле сабара вахтна гьихъа захъад мааъад горушбы ыхьа. Маъад зы йишди халкьни алан маlълумат гьуво
— Цlаlхни миллетни маданиятын автономия, джамаъаlтын ташкилат водун. Къийна Маскlавни шагьарее ман гьуваджий сибыкна иш дешобна. Мани карее шос кумаг гьеленбы вобунбыне?
- (Аlхъааlна гьаъа) Мана йишда цlеббыйна дагъамийвалла вобна. Автономиейна иш инсанарше гьелени кумагыка багълыба. Нимее хаlдда шас кумаг гьувее, са гьаманмеегаб йишда иш гуджнаба вухьес. Гьалекийс маlгьбын миллетниме джан гёдхьанан инсанар кlылба вобунбы. Дора мисалайс Маскlавна шагьар алябтlас. Къийнийни йигъыл’ Маскlав, манчис делесни шагьарбышее хаlбба йихъбы ешемишоохьи. Манбышин хаlббананбы имканыкван инсанар вобунбы. Амма манбышихъад сана-санкъукван гювъур-сугъооцый дешод. Гьаарна джус ешемишехьи. Ши манбы сана-санкъука танышааъас хаlбна иш вуккекка вобна. Амма манчин шас ыкканан хьинен хайир гьели деш. Магьаlбна вазият садджу Маскlавни шагьарейджаб деш, Россиейни менни регионбышейиб вобна. Гьел’бетде, манбышди аlрайл’ автономиейни ишис кьиймат гьооленбыб кlылба дешинбы. Манбышин сай хаlдын дешин. Гаф шавни гьаlкlее аlл’гьаа вухьай манбышикlле югда ацlа. Манбы гьаlкlен миллетни бале ахван инсанар вобунбы. Манбыше автономиейни къийхъыйни йигъылхъан инам гьаъа водун… Дора са кьоlбле кал’ма автономиейни энки джаван уlзвуйке гьааъас. София Меликова Питерни шагьарее ишлемишеехьени йишда гьамбаз ворна. Аlхырейни вахтал’ маlнкъее гееб хаlбна иш вуккекка вобна. Гьинчиле сабара вахтна гьихъа маlнкъее ООН-не йишди миллетыс къадсырыйн хаlдын чыхыш гьау. София чалышмишийхьана йихъбышин до, манбышин таарых, маданият, манбышихъад водун дагъамийваллабы дюнйейлхъа билдираъас. Мани карее ши маlнкъыс ахтына кьиймат гьуво.
-Гъу Магьаlчкъалейхъа Дагъыстанни Муфтиятын хъортул’ ары. Дагъыстанна хааlрна имам Аlгьмаlд гьаlджий Аlбдуллаеве Рутул районни джамаъаlтыкван хайирысын горуш ыккы. Мааъад гъунад чыхыш гьауйн… - — Мани йигъыл’ гееб югна маджлис вухьа. Тешкилявъуйнбы сагъба вухьенбы. Илгъечlуйни горушее зы хаlббанани динэгьлершиква, къуллухчершиква, ишкар инсанаршиква горушмишхьа. Манбышди фыкрейдынбы ацlахьа. Маджлисее засыд чыхыш гьаъас кьисматхьайн. Йизди чыхышее зы йихъбышин район гьаъасди гьаlкlейид йишонхьана. Мумкум вобна, йизын ачухун ихтилет сабаранбышис кьабыл’хьа дехьес. Зы чалышмишхьана йизди фыкрейдынбы махъа сабыйнбышилхъа гьихьараъас. Няъас увгьее, мани сардан къийна йишди джамаъаlтыхъад хаlдын дагъамийваллабы водунбы. Масалан, гьихъа шахъад мани карее дагъамийваллабы дешдий. Манбышин экономика Азарбайджанканий багълыда. Къийна са халкь сергьадын кьоlни джигейхъа хъаву. Гьийдын алаакьабы аху деш. Гьабкlыний – хъабый, алвер гьауй геед дагъам хъыхьа. Сувал’ни хиваршин экономикад манчис сакlы хъыхьа. Ешайиш дагъам хъыхьайхъа гора, хиваршее инсанар аахва деш. Кlылда-кlылда хивар аlрейнче дешинбы хьинне ал’гьааl водунбы. Хивар, мааъаб ешемишоохьенбы тезе район къурмишэъэ няхъаджаб ааlс деш.
— Мани карее ши геджувхьа дешее?
— Маныд гьаlкlен ихтилет водун. Мана иш гьинчиле сабара сенбына гьихъаний гьааъас вуккан. Амма къийнийн йигъ магьаlд хъадайлива шавниджад фыкрейхъа хъады деш. Сениле-сенилхъа сувал’ авхуйни инсанаршин ешайиш дагъам хъехьи. Мана иш къийна гьидявъэй, къийхъа геджда ихьес. Манчика багълыда йишди автономиейн Россия Федерациейни Президентни Владимир Путинни доюлхъа мураджуятыкван кагъыз одкlун. Мани кагъызын джавабыд ши алятlуйн. Манбышди увгьойка, маlгьдын мисалабы джигайл’ гьаллаъас ыккан. Манчихъа гора, ши гьайни делесийвалей Дагъыстан Республикайна Хааlрна Владимир Васильевни доюлхъа инсанаршини къолбышикван кагъыз гьаlзирау. Мааъад йишди миллетыхъад водун дагъамийваллабы ачухда гьагу водунбы. Умуд вобна, кагъызын джаваб югни натиджайкван ихьес.
— Рафаел’ чоджий, гъу йишди халкьна игит’ ыхьай къеджи вод. Магьаlрни инсаныхъад миллетыкlле йикlенче эгьесын джуваб эйхьен.
— Зы гыргынкъус гьаммаше садджу югун аlрзаъа. Йихъбышихъад хаlдын ва йиссейн таарих водун. Шахъаб гьаммаше югун динэгьлер, ааlлимар, доюкан инсанар вухьа. Манбы гьаммаше чалышмишувхьайнбы йишди миллетын до ахты хъаъас. Аlхырейни сенбышее кlылба-кlылба манбы ши кlеливханааъа вобунбы. Закlле ацlан, гьаlшде замаана бадалоохьи вухьай. Шинаб манчис сикlы хъоохьи. Амма шавааджад шас йишин таарых,маданият миз кlеливханааъас къадагъа гивийхьи дешобна. Манбы аlрейнче идяаасдимее, хаlбна иш вуккейс вуккан. Маныд садджу ши санаб вухьее гьааъас вахаlс. Дора йишин геледжагъ гьуваджесдимее саджигеехъа савалес.
— Рафаел’ чоджий, горушис арыйхъа гора сагъра ихьена. Йигъни дагъамни ва миллетыс вааджибни ишис садджу аlрзуламишаъа.- Сагъба вухьенбы.
