Инсанна югна мана ворна, дюзгунун джуваб акьвалхъа эйгьена. Анджах маIгьбын инсанар сабаранбышис хощеехъа хъабайли деш. Манбы чалышмишоохьенбы хъодкуйн гозетяъан инсанар оIгеехъа къидивкас. Манбышда кьадир гойне ваацIохье. МаIгьдын хасиятнани тайфабышда сайир раIгьматтыгъ АIлиев Рашид ШаIъбанна дих ыхьа. Мана ЦIаIхни хивни джамаъаIтни фыкрее хъодкуйн джуваб эйгьена, кьаануныква ешемишехьена, темизин напснана адамийхьинне аху.
Iлиев Рашид ШаIъбанна дих едике 1933 сенни январьни 1-чил’ ЦIаIхни хивее едике ыхьа. Манкъуна дек’ къазындж хылени заIгьматыква гьаъана инсан ыхьа, гойне кIалхозбы къурмишхьамее, мааъар пешекарна ишлемишхьа.
Рашид АIлиеве 8 сыныфеехъаме ЦIаIхни мактабее хъаIдхъы. Манче мана хъаIдхъаIс Закаталайни хивни тасарруфатни техникумеехъа аркIын . 1948-1950 сенбышее мааъад кIыл’ни агрономын санаъаIт алеетIу. Мани девырее Р. АIлиевыква саджигее Закаталайни хивни тасарруфатни техникуме Мустафаев МаIгьаммадейий ГьуIсейнов Магьмуде хъаIдхъы. М. Мустафаеве малдохтурын, М. ГьуIсейнове зоотехникын санаъаIтбы мани техникуме алеетIу.
Хъийгъа Р. АIлиев джун бордж Ватаныс хъелес эскереехъа аркIын. Манкъвее 3 сенна эскерна къуллух гьавъу. Хаахъа хъарыйле хъийгъа, Р. АIлиев джун аграномын санаъаIт гьаъас Чечен Республикайни Веденойни районеехъа йаIххъыляу. Сабара сенбына мааъар ишлемишхьа, мана джуни республикеехъа – Дагъыстанхъа хъары. Рутул районни хивни тасарруфатни управлениее агрономна ишлемишехьи гиргъыл’. Мани сенбышее Рашид АIлиев эвлемишхьана. Майрамана халайква хизан къурмишавъу. ЦIеррыйна ушах (дих) Темрез ыхьа.
Рутул районни хивни тасарруфатее агрономна ишлемишехьени вахтал’ Р. АIлиеве районни Рутулни, Амсарни, Хьойикни хиваршее эчершин, джихааIршин, эргершин чIакIын багъбы адчы. Манче Рашид АIлиев алгъарчына аграномна ишлемишхьес «Правдайни» кIалхозеехъа. Манке Рутул районни кIалхозбышис Бабаюртни районе мал гьуваджесын, тахыл’ оозасын джигабы гьувы. Манбы бинабышилхъа садкIыл. Хивааршенче махъа ишлемишивхьес хизанбышиква инсанар кочмишебхьа.
Рашид дайийни регьберийваликва маадын тIазбы, бедягь чолбы эзани экынбышилхъа садкIыл. Малкъарайс гаIмрабы аляъы. Эзуйн чолбы суламишаъасдимее, малкъарайс илёгъасын хьян ихьесдиме арх (кIанал) гьибкIыр. Манчеехъа Сулакни дамайн хьян къайиккы. ГьаIшдед чикана джамаъаIтни аIрее мани архыкIле Рашид дайийна кIанал эйгьи. Сабара вахтале Р. АIлиев гьаманиджар кIалхозее эзуйн джигабы суламишаъани пешейлхъа алгъарчу.
Рашид дайийхъад джуни джувабыл’ илёйзаран хасият ыхьа. Гьор , сих гьаъани инсаныс манкъвее йаIхъ гьооли вухьа деш, манчихъа гора мани санаъаIтыкер мана къирагъылхъа хъаъы. Манке хивааршее маIгьабна вазият ярамишивхьа вухьа, гьаарни тохумын джона гьихъа къуллухылхъа гьичIийхар ыхьа. ЦIеддыйн хив дагъылмишооохьен «чаттагъ» манке айидхьу. Баджарагънани, далы дешди инсаныс оIги гьели ыхьа деш…..
Мани ишиле хъигъечIуйле хъийгъа, ЦIаIхни хивни кIлубыс хаIрна гиххьы. Маайиб манкъус ишлемишхьесда имкам гьувы деш. Хизаныквана адамий иш дена гьарсыл’. Гойне поштайни ташкилатее мал гьаххъана ишлемишхьа. Манкъвее Вочекгъанче ЦIаIхни дерайлхъа аIмалершиква, къатираршиква поштин мал тIашмишаъы. Манкъуква саджигее раIматтыгъар Джелилов Джелил’ дайийий АIгьмадов АIгьмад дайий ишлемишивхьа. Сабара гагьна Рашид дайийе хивна наIхирванчий ыхьа. Хъийгъа мер пошт гьаххъа гиргъыл’. Манчиква барабарда хаани аIрайлин, чолеедын ишбы гьаъа ыхьа. ЦIедда хивни некбышее, пIатIарбышее кIартыфар манкъвее эзу, гязан цIэъбы гьуваджы.
Манке машнен йаIхъбы ЦаIхни дерайлхъа гьаъан вахтбы ыхьа. Инсанарше ганзбы ломмаршикайий кулунгбышиква гьидкIур, кьулера куракбышиква темизяъы. Гьаарни хизанылхъа гиххьыйн йаIхъбы гьаъасын пIлан ыхьа. Авхуйни джамаъаIтыква саджигее Рашид дайийир ганзбы къахха ишлемишхьа. Манке иш югба гьавъува ва вахтале гьихъа хъувыва Р. АIлиевыс медаль « За доблестный труд» гьувы. Ман В. И. Ленинни 100 сенни юбилейис кьадсырыйн ыхьа.
Манке Вочекни поштни алакьайни шоIъбайна хааIрна вочий Гьарун ыхьа. МанкъукIле Рашид дайийн гьаIракатбы къаджы , республикайни поштайни чIакIынбышис хааишаъыйн ЦIаIхни дерайл’ни йыIкьнекни поштис хааIрна Рашид АIлиев гиххьес. Мани йигъыйке Рашид дайий джуни ыIмрени аIхреехъаме мани къуллухыл’ ишлемишхьа. Манке ман районни хаIдни ташкилатыс гьыIсабехьи ыхьа. Поштее сбербанкын шоIъбад ыхьа, манче ушахаршин пособиебы, кьаIсинбышин пенсиебы хъели ыхьа. Инсанарше кIазетбы, журналбы манчений ойкIан ва аляатIа. Поштеехъа кагъызбы, телеграммабы, басиркIабы хъадайли оIтираъа ыхьа ва медын ишбыний къеджи. ДжитIада, мани поштин хаIббанана ишний вуккекка.
Рашид дайийийн девиз ыхьайн :«Едий Ватан сечмишааъанбы дешки». Мани хасиятыка (принципыка) аIхреехъаме ешемишхьа. Азербайджанни Къахни районни Агъйезийни хивеехъа кочмишааъа гибгъылыйнкъаI, Рашид дайийе махъа аIлгьаасда аIрза обкIун деш. Манке манкъвее увгьо: «Няайий едике ыхьа, маайир бастуреъэ».
Рашид дайийхъаб хаIбна хизан вухьа. Майрамана халайква саджигее хьебыйре дих — Темрез, АIлий, АIбдулнасир; ёкьуйре йиш – Орлиана, Гул’нара , Зайнаб, Сел’мат чIакIы хъавъу.
ЙыIкьнекна дих АIлий эскеренче хъарыйле хъийгъа джегьилийвале раIгьматыххъа аркIын. Ушахийвале гьабтIуйн ушахарыб манбышихъаб вухьайнбы.
Рашид дайий ва Майрамана халай чалышмишивхьайнбы ушахар гьалални къыкыл’ чIакIы хъааъас. Манбышин духйе ва йишбы гьаIшде гьуIрматыквани хизанбышин ессибы вобунбы.
МаIгьдын хизанбы цIаIхбышихъад хаIдда ыхьа. Ши чалышмишивхьес вуккан йишин хизаныква багълыданан аIдатбы гьуваджес ва шалхъа йишди деккярше хъувойн ваъаIзбы йишди ушахаршилхъа гьихьараъас.
