ДаIвъийбышихъад хурунбы-чIакIынбы, писинбы-югунбы, хъодкуйнбы – терсинанбы эйхьенбы дешки. Манчин чини оIгеехъа хъадыйн карана язух гьидявъу, гьоIгъан. Инсан джуни оIлумыке хъидекIвее , манкъуни эбан мебна эб цIыцIааъа. ГьаIдис вобна: «Инсан гикIуй , эн хаIбна гунагь вобна». ДаIвъий таамувхьайс манке гьыIсабоохьи, агар мааъар батмишхьана ва гикIуна инсан нюкьнеехъа бастурауйнкъаI.
Вахт абкIынле хъийгъа, даIвъийн ярабы хъувадаканбыки, уцIурбы кIелийхананбы, амма манчин дагъ йикIбышее ахван. Гьалеки дюнйейл’ мани даIвъийе иштырак гьаына эскер ворхьее, манкъуни йикIеедын дагъ уцIомцIараъа эйхьи. Манчин хайбишеехъа баляа, уцIур, мысвалла, мыкIаалла абайли. ДаIвъийни ялавын энки такьатыкван, джан сагъын, уфтанын джегьилер гьооIгъа. Дюнйе къурмишхьайле къийнийни йигъылхъаме, даIвъийн сес кIятIу дешодун. Йишди гьоIкуматни таарыхейид хьуледлехьейид даIвъийбы ыхьа. Манчини гыргынчин таарихе кIарын лышан гьассырыйн. 
ХХ-ъэсди асыре (1941-1945сс.) ХаIбна Ватанна даIвъий вухьа. Манче 30 милйонылхъа аваркьыл’на инсан садджу йишди гьоIкуматна ( оIгийл’ни СССР-на) хъикIу. Манчин ярабы быкырда хъидвадку, мебна даIвъий гибгъыл. Мана Афганистаныл’ вухьана даIвъий вухьа. Къийна таарых ойкIананбише, сиясатчерше, экспертбише, гьоIкуматни чиновникарше, военныбыше манчис джурабаджур « рангбы» гьели. Санбыше эйгьен, мана маIъна дешда, нягьаIкьна даIвъий вухьа. Сабаранбыше мана медни оIлкайни къурлушилхъа гьуIджум гьавъуйни даIвъийс гьыIсабааъа. Шенсанбише эйгьен , мана вахтас сикIы лазымна даIвъий вухьа. Махъа ши эбчIуйнбы йишди гьоIкуматын авудын сергьатбы маIгькамаъасдимее. Нимееган инсанарий, гьаманмееган фыкырбыд эйхьи. Анджах йишди шавухъадджад иджаза дешин мани даIвъийе иштырак гьауйни эскераршикIле ва офицераршикIле йыIкьын, кубытин, йикIес хъетIасын джуваббы эгьес. Манбыше игитерше хьинне джон интернациональный бордж быкырау.
1979 сенни аIхрее Совет гьоIкуматын ярахыкван кьуввабы Афганистанхъа икейчIу. Манбишис вуккийкынна абна вазият кьараалилхъа хъаваляаъас, анджах таарыхын гьагуйн ман фыкырамишдевхьайн атдым ыхьа. Мани, манчиле хъийгъыйни сенбишее Совет гьоIкуматын мааъад хаIдда хайирыкван ишбы Афганистаныс гьау : хайбы, йаIхъбы, йыIгъаар, мактаббы, больницабы, йоIххабы ва медын-медын лазымын бинаабы аляу. Совет гьоIкуматыле ишлемишивхьес маахъа инженерар, маъаIллимар, дохтурар ва мебын санаъаIткарар гьабкIын. Анджах месала вобна: «Нимеега джанаварыс кар гьувеейид, мана гьаммаше чIалагеехъа иляака» ваяхуд мебна месала вобна: « ГьуIджумыква арына мигьман, ширинра эйхьена дешки»(Кь.О.).
Гьел’бедти югни ишбишыква барабарда нягьаIкьын ишбыд мааъад ыхьайнбы. ДаIвъийн югун писин джураъан дешки. Мааъад шагьарбы ярахука дагъылмишау. Хивар дюнйейни акьвале сипирмишау .
1979 сенее гидгъылыйн кIылин гьыIдчат, хаIбни, хыллийни даIвъийлхъа садкIыл. ЮчIуIдле сенна, са вазна, йицIымолед йигъна мани даIвъийе Совет гьоIкуматни инсанаршейи Афганистанни халкьын эб кIявъу.
Афганистаныл’ вухьайни даIвъий­ен­че хьодв­аще хьоцIал’ аазыр офицерый, эскер илгъебчIу. Манбишда йицIуххьар аазыр мани вуруше гябтIуйнбы. Табытбышее Ватанылхъа хъабы. Йихьыд аазыр эскер Ватанылхъа саркIылле хъийгъа, даIвъийе ыхьайни ярабышикейий чIырал’бышике гьабтIу. ХьебыдваIще йицIыхьебер эскер изтоз дена батмишивхьа абкIын. ГьаIшдед манбышди гьаIкIее ацIан дешин.
1989-ъэсди сенни 15-ъэсди февралил’ Термез шагьарыс дёлесни Амударья дамайл’ни сергьатенче аIхреена йишди эскераршина десте Афганистаныле Совет гьоIкуматылхъа интернациональный бордж быкырау илгъевчIу. Манбыше аIхрени йигъылхъаме алебтIуна присяга ( экераршин кIын’-Кь.О.) лайикьука быкыравъуна. 
ДаIвъийе вухьайни хаIббанани офицерашисый эскераршис Правительствайн медалбы, грамотабы, орденбы гьуво. Манбишди 72-ус Совет ГьоIкуматни КьаIгьраманын до гьуво.
Афганистаныл’ вухьайни даIвъийе манкийни СССР-ни гыргыни миллетбише иштырак гьауйн. Гьел’бедти манбишди аIрее дагъыстанлыбыб хаIбба вухьа. Дагъыстанлыбише джон гьунар, джон Ватанылхъан аIшкь, джона игитийвалла мааъаб быкырни гьоIкуматылхъа ашкаравъу. Мани даIвъийе хьебыд аазыр дагъыстанлее эбий , шин Афганистанни тоозалхъа аликкау. Манбышди ваIще ёкьцIал’ эскерее даIвъийе нафас гьуво, хьебыйре ичIкIыры дена батмишивхьа. (ГьабтIыйнбишди аIрее кьоIйре цIаIхийгъалеераб вухьа- ГьаIйдаров ГьаIзрата1лий Джамалийна дих (Мишлешни хивеенче), Мусаев Муса МуртазаIлийна дих (Кьасни хивеенче )– Кь О.) Снайперыс НугьуIдин ГьаIджиевыс, сапёрыс АIббас Исрафиловыс гьабтIуйле хъийгъа, къизлена КьаIгьраманна хьаIне гьуво.
ЦIаIхбышди (йихъбышди ) джегьилерше мани даIвъийе джона игитийваала гьаагуна. Манбышди гыргынкъус гьоIкуматын ахтыйна кьиймат гьуво ва Правительставайни орденбышис, медалбышис, грамотабышис лайикьавъу. Мани игитершини аIрее цIаIхийнбы ШейхаIгьмад ГьуIсейнов, Ислам ПирмаIгьаммадов, Тамерлан БаIгъаров, хыIягъалий Мухтар Гъазиев, миххьегъалий раIгматтыгъ АIбдурагьман Кьурбанов, калелий Сафар ШаIъбанов, гыл’мецIалий Исрафил Исрафилов , мыслагъбы Джелил Наврузов, Идрис Баширов, муIхаахалий АIбдулкьагьир АIлиев , мишлешелий раIгьматтыгъ ГьаIзратаIлий ГьаIйдаров ва хаIбба мебынбы вухьа. Манбышди гьаарункъуни гьаIкIее садджу югун эгьес ва окIанас ээхьи.
Афганистан вухьайни даIвъийе йишди эскерарше джона игитийвалла гьаагу ва бордж быкырау. ГьаIшде сабаранбише эйгьен: « Махъа ши нягьаIкьба кIебчIу ва ман Совет гьоIкуматын саIгьв ыхьа». Анджах, медни сураке иляакее, махъа эбчIуй мани вахтал’ йишди гьоIкуматнимеега лазымда ыхьа. ЦIеддыйке, йишин дагъайдын сергьатбы утIумау. КьоIдъэсыйке, дюгленда йишди гьоIкуматылхъа хъооIни наркотикбышин оIги къацIадкIун. Хьебыдъэсыд, Америкайн «паIтях» махъа гиххьес гьидяссыр.
Гьел’бедти, йишди гьар эскерна ыIмыр гыргыни карале нимеехье гранба вобна. Манче ши хъигъебчIуйле хъийгъа ,хаIббани эскераршин ыIмырбы гьуваджы. Бес гьиджоне йишин эскерар абкIынле хъийгъа Афганистаныл’ бадалхьа !? Гьидчут деш. Совет гьоIкуматни Армиейни джигеехъа Америкайн, Англиейн ва сабара медни капиталист оIлкабишин къошунбы хъады. Мед Афганистан ялавни, эбани оIртане хъойхьар водун. 
Афганистаныл’ ЙыIкьнекни Азиейни оIлкабышилхъа, манче Россияйлхъа дюгленда наркотикбышин караванбы хъооI водунбы. Аххъас аIханбы сергьате аххаххъанбы, къидежейнбыд илгъейчIенбы. Къийна мана заIгьыр быкырни гьоIкуматылхъа еймишивхьа вобна. Сенис манчике аазырбишиква джегьилер гьабатIа. Манчин хайбы, хизанбы гьыIгъаккараъа.
КьоIдъэсыд, йишди гьоIкуматын гунайлин сергьатбы боше хъыхьа. Йишди сергьатбышди дёлесийвалеехъа Америкайн ярах хъады. Манбыше джон военный базабы махъа хъады. Ёкьсурале йишин гьоIкумат гьаIлкьеехъа сыхмишаъа водун . Анджах мана даIвъийна ялав гьаIшдеб кIябхъааъас ваIвху деш. Мани цIаее Америкайн, Ангылейн ва медни капиталист оIлкабишин экерарый Афганистанын тахсир дешин инсанар гьабатIа вобунбы. АIхирыд манчин гьале къеджи дешодын. Афганистаныл’ хаIдданани оIлкабышин гьавасбыйий таIмаIгьбы водунбы. Мани инсанаршикIле садджу хъохани ярахын сес къийхье ва наркотикын дад къеджи. Шас ахван садджу мани джамаъаIтыс темизна, мебынбышике аIслыба дешда шадна ва болна ыIмыр аIрзуламишаъас.
Феврал’ни йицIуххьанчил’ Афганистаныле йишин эскерар хъигъебчIуйн хьебцIал’ сен быкырхьес .Мани даIвъийе иштрак гьауйни эскераршис , джони хизанбышис сайид даIвъийн сен къидийххьый аIрзуламишаъа. ГьоIкуматын джон кьаIгьраманар гьаммаше кIел’авхъас вуккан, няъас увгьее манбыше джон джан Ватанни меега гиххьы. АIреедын нараазийн карбы, гьыIдчатбы цIедта мислягьаIтыква гьаIллаъас ыккан. Ярах къитIодкIулле хъийгъа, манчин сес кIитокIалауй гейб дагъамна иш вобна. НягьаIкьынчике аIкьана хъааъанбы, писинчике гьуваадженбы !