Гьайни сен ДАССР къурмишхьайн 100 сен быкырхьа. Республикайн санихьийний къийнийн йигъ тутумишаъанкъаl хаlдда бадалхьайбы къеджи. Гьаlшде Дагъыстанее хьебни милйоныле агъаллан аlгьалий ешемишехьи.

Дагъыстан тюркни мизел’ сувбышда оlлка эйгьен водун. Ааlлимаршини увгьойка, цlедда манчини гьаlкlейдын маlълумат йицlыёкьадъэсди асырее «Дагъыстанын таарых» донани одкlунийбышее растына хъайли. Мааъад эйгьи вод: «Дагъыстан инсанар ешемишувхьесдимее геед уфтанын джига вод. Мааъаб санасанкъус кумаг гьелен джомард халкьбы ешемишехьи вод». Манчиле савагьийда, гьаманиджад ааlлимаршини джуваббышихъа гора, Дагъыстанын таарых къаейни асырыке гьихъа гидгъыл. Манчини гьаlкlейдын аlтрафлы маlълумат къийнийни йигъылхъамее Дагъыстане ахуйни сабара йиссейни аабидабышее гьооли.Дагъыстанын санихьыйн йигъ рагьаlтын ыхьа деш. Совет гьокуlмат къурмишхьессе гьихъа Дагъыстане хаlдда вурушбы, даlвъийбы ыхьа. Ираннийий Туркаршини къошунбыше хаlдда Дагъыстанылхъа гьуlджумбы гьау. Манбышди фыкрее торпахбы аххъый ыхьа. Амма шавукеджад ман джомардын халкь таlъбы гьаъас аlхыl деш.  Хыле ярахуква абыйнбы, ярахыкеб гьабтlыйнбы. Дагъыстанын халкьбы саджигейхъа сады, манбышин къошунбы дербедагъын гьаъу.  Къийнад Дагъыстанее ешемишоохьени халкьбыше ман югун аlдат гьуваджен. Манбы дагъамни йигъыл’ саджигейхъа савайли, санаб Ватан къорамишааъа. Дагъыстанын автономие къурмишхьайн хъийгъыйн сенбыд сибыкынбы ыхьа деш. Сувабышил’  йиссейни аlдатбышика ешемишоохьени инсанаршис ман кьабылехьи ыхьа деш. Манбышее хиваршее пызгъынийвалла абаччи вухьа. Манбы гьуlкьукьни йаlххъылхъа сааъасдиме хаlдда сенбы лазымхьа. Совет гьокуlмат  къурмишхьайле хъийгъаl, Дагъыстан кlылда-кlылда гьихъа алгьааl гидгъыл.

Хиваршее мактаббы, тасарруфатбы, шагьарбышее фабрикбы, ташкилатбы ишлемишехьи гидгъыл. Автономие къурмишхьайн цlеддыйн сенбы дагъамынбы ыхьа. Мактаббышее  дарсыбы ыккейсын маъаlллимар, ташкилатбышее ишлемишувхьесын санаъаlткарар вухьа деш. Манбышда джига Урсиятыле абыйни санаъаlткарарше авхъу. Хиваршее мактаббы, тасарруфатбы, шагьарбышее фабрикбы, ташкилатбы ишлемишехьи гидгъыл. Автономие къурмишхьайн цlеддыйн сенбы дагъамынбы ыхьа. Мактаббышее  дарсыбы ыккейсын маъаlллимар, ташкилатбышее ишлемишувхьесын санаъаlткарар вухьа деш. Манбышда джига Урсиятыле абыйни санаъаlткарарше авхъу. Аlрейнче сенбы адкlынийле, мани суракена кеситийвалла аlрейнче абкlынна. Республикее джурабаджура санаъаlткарар гьаlзирааъан мактаббы ишлемишехьи гидгъыл. Ма­аъад республикайс лазымын пешекарар гьаlзиравъу.Дагъыстанын автономие къурмишхьайни сабара сенбышике Хаlбна Ватанна даlвъий гибгъыл. Ватан душманыке къорамишааъасдимее, хаlббанан адамейр, джаванар фронтейхъа абкlын. Манбышин геллесынбы хайбышейхъа сабкыlл деш. Гьавуйни игитийвалис 52-ре дагъыстанлы кьаlгьрманни доюс лайикьра къаджу. Даlвъийни хъийгъыйни сенбышее гуджнада гьар сурал’ фабрикбы, заводбы аляъа гидгъыл. Мани сенбышее Дагъыстанее хаlдда чlакlын ташкилатбы аахъы. Манбышди кумагын республикайн экономика къелилхъа хъыхьа. Манчика саджигее инсанаршин ешайишид югни суралхъа бадалехьи гидгъыл. Хиваршее ешемишоохьени инсанаршин гудмишувхьайид агъалла хъыхьа. Манбышда геллесда тасарруфатбышее ишлемишхьа,  гьаlракатыка дамазлыгъбы хаlдхъаъа гидгъыл.  Манчиныд, инсанаршин доланаджагъбыд нимеехье юг хъау. Мани сенбышее ваlщеле агъаллана Дагъыстанлыбы Соцтрудын кьаlгьраман доюс лайкьба къавджу.Дагъыстанее автономие къурмишхьайке йихъбышисыд хаlдын хайир хъетlу. Хивар гьаlракатейхъа хъады. Хиваршее тасарруфатбы къурмишехьи гидгъыл, мактаббы аляу сабара медын ташкилатбы аахъы. Сениле-сенилхъа тасарруфатбышин дамазлыгъбы хаlд хъыхьа.  Касибийвалла аlрейнче абкlынна. Инсанарше хиваршее хайбы аляаъа гибгъыл. Уфтанна ыlмыр вуккейсдимее, гьаlракатыка ишлемишувхьайнбы.70-ъэсын сенбы йихъбышдимее энки югунбы ыхьа. Мани сенбышее хиваршейхъа цlедда токl хъады, хайбышейхъа ишигъбы цlыцlау. Ешлибышди увгьойка, манке хиваршее воохьен инсанар хаlбба щадувхьа. Манчиле хъийгъаl, Сувал’ни магьаlлни хиваршейхъа машинена йаlхъ цlыцlааъа гибгъыл. Сабара сенбышиле мана йаlхъ Джинаlгъни хивейхъа гьибхьыр. Гьаlшде машинбы Диндийни гадигеlалхъамее ийкаранбы. Гьаlшде сувал’ сибыкна ыlмыр вукейсдимее гьар джура имканбы водунбы. Гыргыда манбы джамаъаlтни кумагыка ыхьайн ишбы водунбы. Тасарруфатбы къурмишехьенкъаl, ишигъбы хъиккекканкъа, йаlхъбы аляъанкъаl хиваршее воохьени инсанарше хаlбна заlгьмат гьавъу. Манбыше джон геледжагъ юг хъаъасдимее хаlмна -йигъна ишлемишувхьайнбы.  Пешекарар, маъаlллимар, дохтурар, маданиятын ишчер ва сабара мебынбыше Дагъыстанын къийхъыйн йигъ югда ихьесдимее хаlбна игитийвалла гьаагу.Къийна шени вахтылийн Совет гьокуlмат аху дешин. Замаана бадалувхьана. Манчис сикlы хаlдда карбы бадалхьа. Гьаlшде тезе технологиебышда вахт хъабы. Къийна сувал’ телефонбы, интернетбы ишлемишехьи. Инсанаршихъаб нишикенаджаб кеситийвалла дешда.  Амма манчихъа ил’дяакы, хиваршее джаванар аахва деш. Манбыше иш девхьайхъа гора, хивар таргау авайкlананбы. Гьаlшде Сувал’ни магьаlлыл’ исанар дена кьаlрад ахуйн хиварыд растына хъайленбы. ДАССР къурмишхьайн 100 быкырхьейид, къийна республикайхъад хаlдда джурабаджурайн дагъамийваллабы водунбы. Манбы аlрейнче алятlасдимее, хаlбна иш вуккейс вуккан. Умудааъас, манбыд кlылда’-кlылда дурустни йаlххъылхъа хъалесынбы.