Валегь Гьамзат (Гьамзаев Валегь Мусайна дих) – шааир, журналист, асарбы едни мизелхъа сакIалаъана, миллет – цIаIхийгъалий. Россиейни язычершини Союзна уIзвы.
2009 сенике цIаIхни мизел’ чапыке хъыгъоочIени ушахаршини журнална «Лачын» редактор ворна. В.Гьамзаев Дагъыстанни язычершини Союзее цIаIхбышди адабиятни секциейна садры ворна. Хизанна саIгьыб ворна . Ёкьни йищесый са дихыс къык ва тербие гьели.
— Шааир, ассалам аллейкум! Гьайни дёлесийвале гъу йигъын 60 сенийн юбилей къейд гьаъас. Йишин кIазет «НУР», журнал «Лачын» хъаIдаххъанбыше, цIаIхбышди ушахарше гъу юбилейка табрикаъа! Вас джанана сагъвалла ва йигъни вааджибни ишее гьаIракатбы арзуламишаъа!
-Сагъул шос, йишин кIазет’, журнал хъаIдаххъаIнбышис. АIсас зы шадра ворна ушахаршини табрикыле. Шос зы ишее угъурбы аIрзуламишаъа. Йишди джамаъаIтыс баракат, сакитыйвалла, садибыйвалла Аллагьыке гьооххъа! Йизди миллетин дагъамийвал’бы , йизди йикIен ыкIарбы водунбы. Къийна шакIле дюнйейл’ яраммишивхьана дагъамна вазият къооджи. СалатIувхьайни коронавирусни чIырвалин дюнйейн джад къурлыш бадалау. Манчин сагъ-сол дена инсанар гьаIлакааъа вобунбы. Аллагье гыргынбы гьуваадженбы. ШакIле манчилед йыIкьын дагъамийвал’бы къидедженбы!
— Валегь маъаIллим, йигъни нассылыке, едике ыхьайни джигайке «НУР» хъаIдаххъанбышис кIылин маIълумат гьеле….
-Зы 1961-ъэсди сен Азербайджан Республикайни Закатала районни Сувагыл’ни хивее кIалхозчийни хизанее едике ыхьа. Деккин до Муса, един до Айшат ыхьа. Манбы раIгьматыххъа абкIынийнбы. Зале гъайре манбыше гьалалын къыкий тербие хьебни чоджисый са йичейс гьуво. ГьаIшде манбы хизанбышин сагьыIбар вобунбы. Йичи сабара сенбына гьихъа раIгьматыххъа аркIын. Эн хаIбна деккейи едее шас гьабсырна пай тербиейий муIгьуббат водун. Йизда дек’ пешекарна кIалхозе ишлемишхьа. Манкъухъад хаIдын шааирын баджарагъ ыхьа. Декке гьам цIаIхни мизел’, гьам азербайджанни мизел’ шечIбы ойкIан ыхьа. Манчина тематикаб гьар джура вухьа. МуIгьубыле, аIшкьыле гибгъыл, табиятылхъаме илгъевчIуна. Манкъвее одкIунни шеирбышикван китаб «МуIгьуббатна гудж» Дагъыстанни китаббышди чапхпнее сабара сенбына гьихъа хъигъечIу. ГьаIшде манкъуни творчествайн анализ гьаъан китаб урусни мизел’ Мурад Саидее гьазираъа водун.
Сувагыл’ цIаIхбышда хаIбна хив вобна. Мана оIгийл’ сувал’ний воб. 1955-ъэсди сен мана дюзилхъа кочмишивхьа. Манкийни кIалхозни садрее Мина баджее гыргын шарааитбы тезеба абчыйни хивее яратмышауйнбы. Хив шагьарни либасылхъа абчы. Къийна Сувагыл’ни хивее темизна цIаIхна миз вобна йишонааъа ва мааъад гыргын йишди баба-дидершин аIдатбы гьуваджы водунбы. Зы мани йизди хивыле гьам шадехьена , гьамыр гуянмышехьена. Сувагыл’бышихъаб хаIбба доюкван ааIлимар, дохтурар, ишкарар, военыйбы, шааирар, язычер, инжинерар ва мебын санаъаIткарар вобунбы.
-Вас шааирын гьаIракатбы деккикене илгъечIу? Мысане гъу адабиятын асарбы ойкIан гиргъыл ?
-Адабиятылхъан аIшкь йикIее ихьес ыккан. Шаарын баджарагъ Аллагьыке хъооIн водун. Не ман эхьен, не эхьи деш. Анджах ман даянмышдехьа артымишаъас ыккан. Гыргына ойкIанна шааир дешорна. Шааирыке инсанни йикIеедын къаджес, къайиххьес ва ашкараъас аIхас ыккан. Манкъун асарбы джамаъаIтна «нахварий» вухьес вуккан. Шааирыке гьар инсанни йикIеехъа эчIес аIхас ыккан ва манчини дердес дарман тIабалааъас. Гьел’бедти деккикед зы хаIдда кар алеетIу. Эгьес эйхьи, адабиятни дарвазабышин мыкIей зассахъа манкъвее хъуво. Декке одIунийн шечIбы джуни сагъвале чапыке хъигъечIу деш. Манбы зы къайдайлхъа хъаляу, чапыке къайиккы.
Зы цIеддыйн шечIбы азербайджанни мизел’ институте хъаIдаххъанкъа ойкIан гиргъыл’. Мактабее маъаIллимна ишлемишехьенкъаI, йизди йикIес ед’ни мизена шавух уIвхы. Мани аIяныле хъийгъа, шечIбы ед’ни мизел’ ойкIан гиргъыл. ЦIеббыйна зы обкIунна шечI « КIаарна биссий» вухьа. Мана ушахаршис обкIун. Хъийгъа медын–медын ушахаршисын шечIбы одкIун. Сабара сенбына гьихъа ман китаб « КIаарна биссий» чапыке хъигъечIу. Дагъыстанее илгъевчIуйни китаббышди ярмарке, миллетбышди китаббышди аIрее манчин 1 джига авхъу.
Зы йизди оIгее метлеб гивхьуна цIаIхбышда миз артымишавъуй ва мани мизел’ цIаIхбышис адабият къурмишауй. Эгьес эйхьи, зы цIаIхбышди адабиятыс ыIмыр къабсыр. АIсас зы поэзиейква маIшкьулхьа.
-Йигъын нен китаббыне чапыке хъигъечIу, ненбыне гьазирда ва манбы нишни гьаIкIеене водунбы?
-Адабиятыква кIорааленче маIшкьулехьи Дагъыстанеехъа хъарыйле хъийгъа, гиргъыл’. Гьиняаъад йизди гьийд тезе имканбы ачмышхьа. Гьале Азербайджан ешемишехьенкъаI, йизын цIеддыйн китаб «Ватан» МаIгьачкъале чапыке къайиккы. Ман къайиккас хаIдын кумаг Кьасумов ШаIъбане зас гьаъы. Дагъыстанеехъа кочмышхьайле хъийгъа Дагъыстанни китаббы къеккани чапханее йизын китаббы «КIалендар», «Хазна», «КIаарна биссий» хъигъечIу. Манчиле гъайре, чапыке хъыгъагьас медын китаббы гьазирда водунбы. Ман кIылин сир ихьеджин. Умыд гьааъана, манчикIлед иших къаджесын.
Йизын асарбы Россияйни миллетбышди поэзиейни, ушахаршини адабиятни антологиябышее МаскIав чапыке хъигъечIу. Ман асарбы гьам ед’ни мизел’, гьамыд урусни мизел’ хъигъечIу. Мани антологиебыше цIебба Россияйн миллетбы цIаIхбышди адабиятыква танышавъу. Манчиле гъайре йизын шеирбы урусни мизелхъа сакIалау антологие « Дагестанская постсоветская поэзия» ва Фазил Дашлайни китабее «Два крыла» чапыке хъигъечIу. Гьел’бедти , маааъаб хаIбна заIгьмат йизди гьамбазаршина вобна.
— Шааир, гъу шакIле гьам сакIалчий (переводчик) хьинне ацIа. «КьоIбле кьарпыз» са хыле авхъас дагъамба деъэшее? Нени шааираршин асарбыне гъу цIаIхни мизелхъа сакIалау?
-Гъу хъоркура ворна, няъас увгьее гьам йигъын асарбы одкIуний, гьам мерынкъунбы сакIалауй вахарийна иш дешобна. Анджах сакIалауйн адабият дена, йишин адабиятыд артымишхьес деш. Ши югун мебынбышике алеетIас ыккан. Ши одкIунийн асарбыд медни миллетбышилхъа гьихьараъас ыккан. Манке шахъаб дюнйейни адабиятни хизанеехъа иккебчIесда имкан вухьес.
Зы цIахни мизелхъа дагъыстанни, урусаршини, машрыкьни, магърибни , авропайни доюкани шааираршин асарбы сакIалау. Манчиле гъайре П.Ершовын китаб «Синегур балкан», Ю.Лермонтовын китаб «Сечмишауйнбы» сакIалау. ГьаIшде зы дюнйени адабиятни классикын Низами Гянджавийн китаб «Хамсе» («Пятерица») цIаIхни мизелхъа сакIалаъа водун. Эгьес эхьи , ман чапыс гьазирда водун. Къийнийни йигъыл’ манкъун гыргын рубаибы, косыдбы, газел’бы, сайид «Хамседын» поэмабы цIаIхни мизелхъа сербестба сакIалау водунбы. Гьел’бедти , манчиле ооъар зы хааIрра ишлемишхьа. Чалышмишхьана маIъна хъобкуба оргиналее хьинне хъевлес. Инам гьаъан , дёлесийвале манчика танышивхьес имкан йишди Низамийни асарбышди гьаваскараршихъаб вухьесда. Дюнйейни адабиятын экебы ши цIаIхбышди адабиятни гьаIйкалеехъа хъаляъээ, манчин гьалеб уфтан хъааъас.
-Гьамзат маъаIллим, вале гъайре цIаIхни мизел’ ойкIанан шахъаб шааирар, язычер вобунбыне. Манбышди аIрее джегьилер вобунбыне!
— ЦIаIхбышихъаб гьар гьаммаше доюкан шааирар, язычер, ааIлимар, аIшукьар вухьайнбы. ОIгийл’ манбышихъа джон хусусы китаббы къайиккасын имканбы ыхьа деш. Манбышди сабаранбыше джон асарбы азербайджанни, урусни, лезгибышди мизаршил’ одкIун. ЦIаIхни мизел’ ойкIанан язы яратмишауйле хъийгъа , ед’ни мизел’ ойкIан гибгъыл. 20-25 сенни аIрее цIаIхни мизел’ 50-мееган адабиятын китаббы чапыке къайиккы. Манчини гьаарынчин хъаIдаххъанбышди , гьаваскараршини йикIее джига авхъу. ЦIаIхбышди адабиятын Дюнйейни адабиятни суралхъан хаIдын атдым гьау водун. Йишди шааираршин, язычершин асарбы медни мизаршилхъа сакIалаъа, мактабышди китаббышеехъа, адабиятни журналбышеехъа эчIу водунбы. Шахъаб гьаIшде адабиятыква маIшкьулоохьен доюкан шааирар, язычер АбдураIгьим Дадашев, ВаIгьид Мирзоев, Лекий Юсуф, АIгьмад Давудов, ДжуIма дайий, Нусрет маъаIллим, Кьурбан Омаханов, АIбдурагьман УIмаров (УлуцIаIхий), Катиб Эл’брус, Ханпери Назирова ва мебынбы вобунбы.
Анджах шахъаб гьаIшде мани сардан дагъамийвалла вобна. ЙыIкьале хъооIни джегьилершини аIрее адабиятыква маIшкьулоохьен джегьилер шакIле къооджи деш. Мункум вобна, ман йизын фыкырбы терсинанбы ихьес.
-Гъу цIаIхни мизел’ чапыке хъыIгъаани «Лачын» журнална редактор ворна, гьамыр цIаIхбышди адабиятни секциейна садры ворна. Журналнийий секциейни гьаIкIее маIълумат гьеле…
-Журнал «Лачын» чапыке хъыIгъаа 2009 сен гибгъыл. Мана ушахаршис гьазирааъа. Манче цIаIхбышди, мебни дагъыстанни, урусаршини шааираршин ушахаршис къассырыйн шечIбы, меххвар, хабарбы, ребусбы, тапмаджебы, гьыIкаебы, месалабы гьели. Журнална метлеб вобна цIаIхна адабий миз артымишавъуй, ушахаршис хъодкуйн тербие гьувой ва медни миллетбышди аIрее муIгьуббатука ешемишивхьес хаIбхъавъуй. Журналеехъа раIгьматыххъа абкIынни цIаIхбышди шааираршин ва гьаIшде ойкIанни шааираршин ушахаршис одкIунийн асарбы гьели.
ЦIаIхни адабиятын секцие 2016-ъэсди сен Дагъыстанни шааираршини Союзее ачмишау. Къийна йишди секцие хьебыйре Россиейни шаараршини Союзна уIзву ворна. Ачмышауйни секциейна мурад вобна цIаIхбышди адабиятыс гьаIракатыкван нафас гьувой ва дюнйейни адабиятбышди джаргеехъа хъаляуй. Шахъад манчисын имканбыд, гьунарбыд водунбы. Манчиле гъайре, ши йишди секциее йишди адабиятыква багълыданан ишбы ыккейс : китаббы чапыке къайиккасын мислягьаIтбы къаджес; тезе талантбы тIабалааъас; адабиятын маджлисбы къурмишаъас; йишин баба-дидершин аIдатбы, насигьаIтбы окIанас; Дагъыстаненийий Азербайджан ешемишоохьени йихъбышди шааираршини аIреена « адабиятна йыIгъ» маIгькамааъас.
-Гьайни йигъбышее вас 60 сен быкырехьи! Ши гъу юбилейква табрикаъа. Йигъни творчествайн хаIдын хатI цIаIхбышди адабиятее, маданиятее , таарыхее гьассыр. АцIан закIле, гъу ман гьаIракатбы йигъни миллетнимеега гьаы. ХъидаIбкьын эгьес аIха : « ЦIаIхбышди адабиятна хаIне хъибхьы вобна. Манчис са шавухуб йигъни поэзиейн гьооли. Анджах гьалекийс миллетни сураке йигъни заIгьматыс, кьаIрани джуваббышиле гъайре, кьиймат гьоолена инсан дешда. Югданий ихьес, агар йигъни юбилеййс къабсырна маджлис шагьарни са майдама ваяхуд Сувал’ни маIгьалыл’, Сувагыл’ни хивее гьавъунахьий.
-Зы шавуке джад, гьидчуджад гозетяъа деш. Зы миллетни меега чалышмишехьи ва манчин адабият артымишаъа. Йизди творчествайс кьиймат далыйле хъооIни архайн гьевлес. Зы мани каран шадаъа – йизди асарбыше миллетна адабий миз’, таарых, адабият, маданият гьувааджес кумагаъасын. Йизди поэзиейна натиджа- йизди поэзиейн гьаваскарар вобунбы. Агар манбышди йикIее манчин джига авхъее , мана эн хаIбна пай вобна йиздимее.
-Шааир, гъу хъувойни джаваббышис сагъул. Гъу миллетни, адабиятни гьаваскараршини, цIаIхбышди ушахаршини дойиле юбилейиква табрикаъа. Аллагье вас хыле кьалам авхъасда джанана сагъвалла гьевлена! Ваке тезе китаббы гозетяъа!
