М. ФерзаIлиев: «Тасарруфатбышис гьоIкуматыкен кумаг ыккан»

Рутул районын экономика хивни тасарруфатбыше алятlани гелирыке аIслыда водун. Гьихъа, тасарруфатбышди гуджнани вахтал’, районын манчике  югун гелирный алятlа. Манке тасарруфатбыше эзуйни торпахбышике, гьуваджени малкъарайке, болун маlгьсулбыний саъанбы. Къийна хаlдданан тасарруфатбы дагылмишхьайнбы, манбы СПК-бышин бадалау. Манбыд  геед дагъамни вазиятыл’ водунбы.  Тасарруфатбышее  яранмишувхьайни вазиятыке делесвалейнче танышхьесдиме «Нур» кlазетын ишчер  гьайни  йигъбышил’  районни Бабаюртни бинабышил’ вухьа. Мааъаб манбы  районни  СПК «Свердловни» хааlрынкъуква МагьтимаIгьаммад Ферзаlлиевыка, тасарруфатын вуккеккани ишбышика танышувхьа. Рутул районын экономика хивни тасарруфатбыше алятlани гелирыке аIслыда водун. Гьихъа, тасарруфатбышди гуджнани вахтал’, районын манчике  югун гелирный алятlа. Манке тасарруфатбыше эзуйни торпахбышике, гьуваджени малкъарайке, болун маlгьсулбыний саъанбы. Къийна хаlдданан тасарруфатбы дагылмишхьайнбы, манбы СПК-бышин бадалау. Манбыд  геед дагъамни вазиятыл’ водунбы.  Тасарруфатбышее  яранмишувхьайни вазиятыке делесвалейнче танышхьесдиме «Нур» кlазетын ишчер  гьайни  йигъбышил’  районни Бабаюртни бинабышил’ вухьа. Мааъаб манбы  районни  СПК «Свердловни» хааlрынкъуква МагьтимаIгьаммад Ферзаlлиевыка, тасарруфатын вуккеккани ишбышика танышувхьа.

 — Сабара вахтна гьихъа Бабаюртни торпахыл’ районни вукlлелинбыше хаlдын иджлас алгъавгьу. Мааъад районни хааlрынкъве И. Ибрагьимове, республикайни хивни тасарруфатни министырни маlъвыне Ш. Шарипове, районни къуллухчерше, тасарруфатбышди вукlлелинбыше иштыракау. Дора йишда гаф мани иджласыке гивгъалас. — Сабара вахтна гьихъа Бабаюртни торпахыл’ районни вукlлелинбыше хаlдын иджлас алгъавгьу. Мааъад районни хааlрынкъве И. Ибрагьимове, республикайни хивни тасарруфатни министырни маlъвыне Ш. Шарипове, районни къуллухчерше, тасарруфатбышди вукlлелинбыше иштыракау. Дора йишда гаф мани иджласыке гивгъалас. 

— Мани саягъылин иджласбыйий горушбы Бабаюртни зонайл’ экlда-экlда илгъечlи. Мааъаб ши къуллухчер вуккеккани ишбышика, тасарруфатбышихъад водни дагъамийвал’бышика танышааъа. Гьини элейсын иджлас  районни тасарруфатбыше юххьан ыккыйни эзыйбышысий давараршин къышлагъбышейнче сувалхъа коч гьаъасди мисалабышис къадсырийн ыхьа. Манчиле гъайре, мааъад ши сабара вааджибни мисалабышикеб йишонебхьайнбы.  Мани йигъыл’ чыхыш гьаъанбышди аlрайл’ зынар ыхьана.  Зы СПК «Свердловын» гьайни сен чолбышее гьауйни ишике махъа сабыйнбы танышавъу. Гойне хьинне, зы манбы къийна ши растына хъабыйни дагъамийвал’бышика танышавъу. Манбы торпахбышис лазымын санаъаlтбышика, архбышее хьян дехьайка, къышлагъбышее фетеомелиорациейка багълыданан ишбы ыхьа. Ман цlеддыйн. Къоlдъэсыд,  зы СПК-айс хаlбвалла гьааъан хьебыдъэсын сен водун. Мани сенбышее зы хаlдданани горушбышее иштыракау. Манбышис тасарруфатыхъад водни дагъамийвал’бышика гаф гьавъу.  Къийнийни йигъылхъассе шахъад  манбышике алятlуйн гьалекийс кумаг дешин. Аlхырейни горушын вазият бадалаъасда умуд гьооли вобна. 

  • СПК «Свердловни» къийнийни йигъыке гаф гьееъэ.
  • — СПК «Свердлов» джурайн тасарруфат водун. Ман къелилхъа хъаъасдимее гьокуlматни суракен хаlдын кумаг лазымда. Кумаг дехьее, СПК-бышис ишлемишхьес дагъамда ихьес. Гьаlшде йишди районни СПК-быше вуккеккана иш шокlле лап югба къооджи вобна. Манбы нимее чалышмишувхьейиб, алятlан гелир дешин. Манбышди аlрайл’ къийнийни  йигъыл’ байхьана гьалекийс дешда. Къийнийни йигъыл’ шинаб манбышди джаргее вобунбы. Нимее гьаlракатаъэйид, гьихъа аlл’гьаас ваахаl деш. Няъас увгьое, хаlдда дагъамийваллабы водунбы. Засахъа темизда быкырхьайн тасарруфат гьидхьыр.  Ёхсул тасарруфат къелилхъа хъауй сибыкна иш дешобна. Къийна са вахтал’ малкъарайка болни тасарруфатыхъаб не са чавра, нейиб давар дешда. Манбы дешинбы хьинне дагъылмишхьайнбы. Хъийгъалетти, техникад дешин.  Шахъад водун кар эзан торпахбы водунбы.  Манбыд быкырда эзас ахаl деш. Хьинекена кеситийвалла вобна.  Масалан, шацыйн сен ши 70 гьектарейхъа тохумбы эзу. Мани карас чlакlын пылбы ишлемишау. Техника кираныс алятlу, манчисын янаджагъ алищу, тохумбышис пыл ишлемишау. Амма гьавъуйни заlгьматыс сикlы гелир алятlу деш.  60 аазыр манат зияныс абкlын. Сен къурахда хъадыйхъа гора, гыргын эзуйн торпахбы гёдхьунийнбы.  Манчихъа ил’дяакы, ши йикlдена хъувхьа деш. Гьайни сеныд бордж–хардж гьау меед чlиебышейхъа тохумбы эзу водунбы. Гьалекийс, экынбы уфтанда водунбы.  Гёогъуйбышин кумаг гьели водун. Геледжагъ нени саягъыл’ хъалес ыхьай ацlа деш.
  • — Тасарруфатыхъад хьулелле гьектар чlиейнне водун?
  • — Гыргыда саджигее хьодваlщ гьектар чlиейн водун. Манчике 200 гьектар эзан джигабы, 100 гьектар окl гьааъан джигабы,  ахуйнбыд малкъара ухийхьанан оlришбы водунбы.  Эзани торпахбышин гыргынбы истифада гьаъас ахаl деш. Хьян ыхьей, са гьектар чlиейн селлимда гьадсарас деш. Манбы уфтанда ишлемишаъасынбы.
  • — Водни дагъамийвал’бышихъа ил’дяакы, шакlле къеджен, гъу сабара ишбы ыккы вод. Манчике гаф гьееъэ.
  • — Ман дурустун ихтилет водун. Шахъад хаlдда джигабы Кочубейни дюзил’ни къышлагъбышее водунбы. Сабара сенбы водунбы мааъадын оlришбы къумсалхылхъа сийкlалан. Водун оlришбы гьуваджесдимее  600 гьектарее фетемелиорациейн ишбы ыккы. Махъа джузгъунун колбы эзу.  Манчиныд кlылда-кlылда оlришбы абрехъа хъаляъа водунбы. Манчиле гъайре, Бабаюрт 50 гьектар торпахын колбышекийий йуваршике селлим гьавъу. Сабара хьян хъооlн архыбы темизяуйнбы. Къийна кlылда-кlылда тасарруфатыс лазымын техника илещи водун. Шаца са окl пресс гьааъан трахтор, ГАЗ-53 самосвал, сайид МТЗ трахтор алищы. Манбы тезеда дехьейид, иш гьааъас караъалейли водунбы. Гьайни сен чаврабы гьуваджен фермабы абрелхъа хъаляъас гьаlзироохьи вобунбы. Ман абрелхъа адчымее малкъара алищес. 
  • — Гьихъа «Свердловни» тасарруфатыхъад водун малкъара, къийнийни йигъыл’ Рутул районыхъад дешин. Хусулсы малкъара гьувадженбы вобунбыне?
  • — Манбы даварар гьувааджен фермерар вобунбы. Манбышихъадыд гьеххаалика дагъамийваллабы водунбы.  Манчихъа гора, аlхырейни сенбышее сабаранбыше джохъад водун малкъара масса гьувойнбы.  Авхуйнбыб къышлагъбышейнче ейлагъбышейхъа кочес гьаlзироохьи вобунбы.  Гьайни вузани аlхрелхъассе манбыше коч быкыраъасын. Манбышихъад къыlлина дамазлыгъбы къышлагъбышее гьуваджес иджаза дешин.  Манчиле хъийгъа, оlришбы цlитыке гьуваджесдимее профилактик ишбы гигъалас. Ман ишбы ыккейсдимее дарманбы алищы гьаlзирда водунбы. 
  • — Увгьойбышихъа гора, Бабаюртни торпахбышил’ ешемишоохьени инсанаршисыд къыlлина мааъад малкъара гьуваджес кьадагъа гиххьы водун…
  • — Мани сураке республикайни торпахбышис назарат гьаъани ташкилатын  иш гуджламишавъу вобна.   Манбыше зы ишлемишехьи гиргъылийле  хъийгъа, хьебни элесджад джарыма одкlын. Гьар сен   манбыше 500 000 манат джарымайна оокlан. Хьебни сеней са милйоный хьоlдваlщ аазыр зиянылхъа абкlын. Манбыше хивее ешемишоохьени инсанаршин дамазлыгъбы  сувалхъа хъыккейс маджбырааъа. Маныд гьаlкь дешда кьадагъа вобна. Шакlле ацlан, хивее воохьени инсанаршин гелир  гьувааджени малкъарайке водун. Маныд дешданкъаI, мааъаб гювъурийхъаб маlъна дешда.
  •  — Къаджейни  ишбышиква ши танышувхьайнбы. Пlланее аххъыйнчике дора гаф гьааъас.
  • — Йизди фыкрее «Свердловын» тасарруфат къелил хъауй водун.  Манчике гьийдни сенбышейдынхьинне болун, девлетикван тасарруфат гьауй водун.  Закlле ацlан, манаб сибыкна иш дешобна. Манчиле хъидяркьыlн, сагъвалла вухьена, фыкрее аххъыйн ишбы кlылда-кlылда быкыраъасынбы. 
  • — Шаква гаф гьааъас вахт тlабалавъуйхъа гора, сагъра ихьена.
  • -Шосуд угъурбы аlрзаъа.