Январьни 25-чил’ йишди гьоIкуматыл телябабышин Йигъ алгъайгьи. Мани йигъыл’ йишди гьоIкуматыл’ телябабышиква алаакьан джурабаджур маджлисбы илгъечIи.
1755-ъэсди сенни 12 (25) январыл’ империатрица Елизавета Петровне МаскIавын университет ачухаъас иджаза гьелена указ обкlун. Мани йигъыке Татьяна телябабышда майил’чий ворна. Геледжагъыл’ мани йигъын добу бадалхьайнбы, амма байрамна маlъна авхуна. ОIгийл’ни девыре май байрам садджу МаскIавни алгъайгьи. 25 январыл’ дарсыбы таамхьа, кIаникIулбы гийгъал ыхьа. Ман йигъ багълыда водун гьам Татьянайни йигъыква, гьамыд МаскIавын университет къурмишауйни йигъыква Мани йигъыл’ югда хъаIдаххъани ва гьаракатыквани телябабышис пайбы, грамотабыний гьели. Манчиле хъийгъа маджлисбы, маIтюхбы шадваликва гьаъа ыхьа. Мани байраме садджу телебабыше джад деш иштырак гьаъа ыхьа, манбышиле гъайре мани йигъыл’ быкырни шагьарни инсанарше истирагьаIт гьаъа ыхьа. Телябабышин йигъ йиссейн байрам ыхьейид, гьаIшдед ман гыргыни телябабыше джон байрам хьинне алгъайгьи.
Инсанна гьаIракатыквана вахт ва югуни ыIмырылхъана умыд джегьилийвалилхъа хъабайли. Джегьилийваллаб алаакьаба вобна хъаIдхъийква. Мани девырее инсан аIкIелисыр ва джанасыр артымишехьи. Джаванийвал’ни девыреехъа телябаалла гёохьа.
СанаъаIтыхъад писин эйхьен дешки. Гьарынчихъад рагьаIтын-дагъамын сурабы водунбы. Писин ман водун – санаъаIтын кьалыб, къулай, ичи дяцIа-дяцIа ман гьауй. Ман джуваббы хаIйбышенче алеетIуйнбы дешодунбы. ШакIле маIгьдын карбы улени оIгее къедженбы. Къийнийна телеба, къийхъийна санаъаlткар ворна. ГьоIкуматын гьихъа адкIыний, манчин экономика, хивын тассаруфат, таIгьсил’, здравоохранение инкишаф ыхьай югни санаъаlткараршике аIслыда водун. Билигыквана санаъаIткар ихьесдиме, хаIдын, кIоран ацIаал’ алеетIас ыккан. Манчихъа гора, цIедда, хъаIдаххъани телебабышис шарааитбы къурмишаъас ыккан. КьоIдъэсыд, институт, университет таамауйн джегьилер ишбышиква таIъмырааъас вуккан. СанаъаIтыс сикlыйна иш тIалабавъуй, къийна эн дагъамна иш вобна. ХъаIдхъийна кьиймат, кьуват, гьуIрмат къаъайбхьына. ХъаIдхъий урватыле къаъайдхьуйн. Гыргыни телебабышин джаваб хъели деш. Гьел’бедти, гьаIшдеб югда хъаlдаххъан, ацlаал’ гьавасыква аляатlан джегьилер вобунбы. Анджах дагъамийвалла мебна вобна. Къийхъа мед иш дена гьаман къат телебабышин ахва.
ХаIббанани цIаIхбышди джегьилерше санаъаIт джони гьаIракатыквани хъаIдхъыйква аляатIа. Нен санаъаlт гьаъа ыхьейид, манбыше вукIул’ кlебчу саламатда гьаъа. Садджу манбышис ишилхъа эчIесдимеега, хыл’ авхъас вуккан. Ман цlеддыйн атдым гьаъана шакIле гьалеки къеджи дешор. Мед йишди джегьилершис къирагъылхъа абкIын иш гьааъасда, хизан доланмишааъасда кьисмат вухьана. ХаIббанан йишин джегьилер мебел’ гьауйка машкьулоохьи вобунбы. Анджах геледжагъыс шас маъаIллимарыб, дохтурарыб, устадарыб, инженерарыб, ааlIимараб, спортсменарыб ва мебынбыб лазымывхьесынбы. Манчилхъаб фыкыр гьевлес вуккан. Гьайни аIхреени сенбышее, зы ДДУ-те ишлемишехьенкъаI, ёкьцIалиле агъаллана цIаIхни мизекенайий урусни мизекена маIъаллим къайиккы. Къийна манбышди 80 % джегьилерше ман санаъаIт гьаъа деш. Манчихъад хаIдда сабаббы водунбы: цIеббыйна – хиваршеехъа ишлемишивхьес аIл’гьаас вуккан деш; кьоIдъэсда – манбышис санаъаIт гьаъасда иш джига гьооли деш: хьебыдъэсда – кIылин доннух; ёкьудъэсда – сувал’ни хиваршее шараитбы дехьай. Югни джигее, ичера адамершис гьабкIыныйле хъийгъа, шагьарбышее ишлемишивхьес аахва. Гадебыше, мани санаъаIтыхъад геледжагъ ашкарын къидеджева, гьаъа деш.
АIхреени сенбышее, кIыл’дахьейид, гьоIкумат маъаIллимнийий дохтурни санаъаIтни суралхъа акьуйна сийкIал водун. Джегьилер хиваршее аахведженва ва маъаIллимын, дохтурын санаъаIт гьеъэджинва джурабаджур программабы кьабыляъа. Масалан, «Земский учитель», «Земский врач» кьабыляу. Манчина макьсаб хиваршеехъа ишлемишивхьес аIл’гьаани джегьилершис хыл’ авхъуй ва гьавас манбышин ачмышаий. Мани программайква абкIынни джегьилершис 1 милйон пылын гьели. Манбы хьодле сенна оIтиравъуйни хиваршее ишлемишивхьес вуккан. Анджах Дагъыстанее ман программабы ашкарда ва темизда ишлемишехьи деш. Йиссейни рышватни чIырвалин ыIхнабы къийнад йишди миллетни каллебышее аху водунбы. Манбы быкырда хъувадкаъасдимеега меб вахт вуккан.
Россиейни Президенте Владимир Путине гьаммаше джегьилершин ешайиш юг хъаъасдимее, гьар сен мислягьаIтбы къедже. Манчини аIрее ыхьайнбы маъаIллимын ва дохтурын санаъат гьаIракатеехъа ва гьуIрматеехъа адачченбы. Едяаршини капитална программа 2026 сенилхъаме хылли хъавъу. ГьаIшде цIедда ыхьайни ва кьоIдъэс ыхьайни ушахысыд едяаршин капитал гьелен. Манчиле гъайре, агар хьебыдъэсын ушах ыхьее, ипотечный кредитна 450 аазыр пылна авкIанааъана. Экспертбышди увгьойка, мани программабыше джегьилершис джон хав ихьесын имканбы гьели.
Гьел’бедти, аIхреени вахтал’ джюнйейл’на вазият бадалувхьана. Къийнийна вазият Украинеена алебтIас. Са йигъ дешин сакитын. АIре джаван ушахар гьаIлакувхьа ааI вобунбы. Ман хъобкуба иш вуккес даIвхуйни Украинайни гьоIкуматни чIакIынбышин аIламат водун. Инсан писинчилхъа экIра алдамишехьи. Манбы Америкайлхъайий Авропайлхъа алдамишивхьа. Гьихъийалла ээхьен карбы къедженкъаI , къихъийни йигъылхъан ыIгьтибарыкан инам ахва деш. ГьайнягьаIбна вазият мааъаб авхе, ушахаршин геледжагъ гьиджон ихьес?
Са уIл’джум аIрайле оIтмишхьессе къара хабар, къара хабарыле оогъанчена къивийхье. Гагь поезд къитIокIалаъа, гагь мактаб хъохаъа, гагь медын-медын залум ,нягьаIкьын ишбы эйхье. Йигъыс джаванар сан-гьыIсаб дена гябатIа. Манбыб ненкъунхье чоджара , духйе, йичибы,йишбы вобунбы. Инсанаршини аIредын инсаф,мурват адкIынийн. Инсанни ыIмрехъаб кьиймат дешда.
Дагъыстан телябабы, джегьилер хаIббанана республика вобна. Манбышин сабаранбы Ватан нацистаршини режимыке къорамишааъа Украине вобунбы. Манбыше джона игитийвалла мааъаб гьаагва вобна.
Джегьилер, телябабы гьоIкумат гьаIракатеехъа адачен чарх водун. Къийна ши манбы хъобкуни йаIххъылхъа гявгье, ишебашеехъа авъэ, инам гьаъан гьIокумат къийхъа гьаIракатеехъа хъалесын. Зас ыкканан йишди цIаIхбышди джегьилершед джон зор, джон гьаIракатбы, джон гьунарбы чIакни къуллухбышил’ гьагуй. ЦlаIхбышин телебабы, шос гьаlракатбы ва кьисматбы арзуламишаъа. Шу йишин геледжагъысын даягъ водун.
Манчилхъа зы инам гьаъан!
