АаIлимна мирас

Инсан дюнйейлхъа къаховуна мигьман ворна. Манбышди гьаарункъухъабыб джуна ыlмрена йаlхъ вобна. Лазымни вахтал’ Аллагье миллетин тераф аххъас, манбышин язы, адабият, таарых гьиваджес инсан къихели. Агар шахъаб аlкlеликан, ацlаал’нан, миллетис джан гьелен инсанар девхьайнбыхьий, къийна мумкум вобний миллет хьинне цlаlхбы девхьес. Маlгьбын инсанар воб летти, миллетид дюнйени акьвале ааlс деш.

Джамаъаlтни балей аахвани инсанарашини гьаlкlей одкlуний, манбыше къеджен ишбы гьагуй ва манбышин до югвалис агъми- шауй йишин бордж водун. Мани джаргей Гьарун маъаlллимыр вор- на. Эгьес эйхьи, манкъуна ыlмыр шадна, марахукана, бахтыквана вухьа. Гьарун Халил’ни дихын до кlорани хатlыква йихъбышди таа- рыхей гьаммашийс ахвасын, няъас увгье къийна йишди джамаъаlтни сардан къеджен ишбы, манкъука багълыда водунбы. Маlгьарни ин- санни гьаlкlей одкlуний ва кьий- мат гьувой вахарийн кар дешодун. Маlгьарни инсанаршини гьаlкlей быкырын китаббы окlанас ыккан ва сагъвале лайикьна кьиймат ман- къуни дараджайс гьевлес вуккан. Таарыхей маlгьбын джуни Ватаныс, джамаъаlтыс темизни йикlеке къуллух гьааъан инсанар сейракба воохье. Едике Гьарун маlъаллим 17 мартыл’ 1925-ъэсди сен хаlбни хизаней Мишлешни хивей ыхьа. Дагъайдын сыныфбы Мишлешни мактабей таамау. 1943 сен Рутулын йыlкьнекин мактаб къаддитхьын, Мишлешни мактабей маlъаллимна ишлемишхьа. 15-ъэди июнил’ 1941 сен мана районни радиоверлишни редакциейхъа дикторна ва мухбирна ишлемишхьес хъортlул..1943 сен октябрьни вуза кьыlдим къа- гьас кочес Закаталайни районейхъа аркIын. 25 июнил’ 1944 сен Гьарун маlъаллимна хизан джуни Магьти эмийка Мишлешехъа сабкlул хъа- бы. Мана мактабей маlъаллимна ишлемишехье гиргыл’. 1947 сен августни вуза Баквейхъа хъаlдхъаlс аркlын. Манкъвее чIаIрани дипломыква Ахундовни дойилин Азербайджанын девлет педагожи институт таамау. Институтенче мана йаlххъыляуна Алиабадни (Закаталайни районена мутураршина хив) йыlкьнекни мактабейхъа урусни мизений адабиятын дарсыбы гье- лес. Алиабадни мактабе кьоlдле сенна маlъал-лимийвалла гьавъу.

1951-ъэсди сен эскереехъа хъор- тул’ Манкъус кlыл’на лейтенант звание гьуво, политсоветни сия- гьехъа гиххьы.

Гьале институтейъад хъаlдаххъанкъа Гьарун Ибрагьи- мов доюкани ааlлимыка Селим Джаlфаровыка танышхьа. Мани горушен ыlлимылхъан гьавас ачу- хау. Алиабадни мактабыле хъийгъа, ёкьудле сенна эскерийвале къуллух гьавъу. Гойне екьудле сена педаго- жи ва партиейни къуллухыл’ ишле- мишхьа. 1958 сен заочныда ДДУ-ет тамау. Июнни вуза 1959 сен Ибра- гьимовый Джаlфаров меб хъызаахийнбы. Манке С. Джаlфаров Маlгьачкъалейхъа ДДУ-ни Гьуlкуматни интягьаlмбышди комиссейна садры ихьес хъортул’ ыхьа. Мани горушей вухьайни гафын Гьарун маlъаллимна ыlмрена йаlхъ бадалавъуна. Селим маlъаллимыкlле Гьарун маlъаллимын ыlлимылхъан гьавас, гьаlракатбы къаджы, эскерийвалла къалебчу ыlлимыка маlшкьул ихьева хааиш гьау. Селим маlъаллимни мислягьаlтыка ва кумагыка Гьарун маъаlллим 4 июлил’ 1962 сен кlыл’на ыlлимна ишчийна мадани- ятни, языйни, адабиятни институ- техъа.(ИЯЛИ ДНЦ РАН) кьабыляу. Мани йигъыка ыlлимыка багълыбанана ыlмыр гибгъыл. Цlеббыйна Гьарун маlъаллиме обкlунна ыlлимна иш «Фонетика цахурского языка» вухьа. Гойне мана кандидатский диссертациейлхъа саакlалаъас хаlдын кумаг Селим маlъаллиме гьау. Маданиятни, языйни, адабиятни институте ыlлимна ишчийна ишлемишехьенкъаl, хьулеблехьей монографие, азырбищиква ыlлимын макьалебы одкlун.

Гьар инсаныхъад са хасият эй- хье. Инсанна югна мана ворна, агар джукlле ацlан кар мерун- къус хаlдхъаъахье. Инсан ешеехъа аlккяа летти серасыйвалла, сабыр хаlдхъехьи. Дюнйейл’ни ыlмрехъа меннягьаlр илякка гийгъал.

Инсаныс дяцlан хаlдхъауй ва джукlле дяцlан мерынкъуке алейтlуй, Гьарун маlъаллимни эбей ыхьа.

1982 сен Дагъыстанни девлет педагожи институтехъа кафедрайс «Общего и дагестанского языкоз- нания» хаlбвалла гьааъас хъор- тул’. Манке манкъун гьаlракатбы, баджарагъ ашкархьа. Кафедрайна хааlрна ишлемишехьени вахтал’ Гьарун маъаlллимни гьунарыква филололожи факультете цlаlхни, рутулни, агъулни мизаршин шоlъбабы ачухау. Цlеббийн телебабы кьабылявъу. Манбышди аlрее зынар ыхьа . Хъаlдхъийна ва методикайна (учебно-методическая) база къурмишааъа гибгъыл. Дагъайдни сыныфбышисын (1 сын., 2 сын., 4 сын.) цlаlхни мизелин китаббы Гьарун маъаlллиме одкlун. Манбы А.А. Тахо-Годийни дойил’ни ыlлим ахтармишааъани институте (ДНИИП) чапыке къайиккы.Гьарун маъаlллимыс ахтыйн ааlлимын до монографие «Цахурский язык» ча- пыке хъавуккыйле хъийгъа алеетlу. Мани ишиква барабарра Гьарун маъаIллим цIаIхбышди таарыхык- ва, адабиятыква журналистикайк- ва маIшкулхьа. Мани сенбышее зы Гьарун маIъаллимыква, джуни хизаныква, джуни ыIлимни ишиква делессе танышхьа. Манкъвее залхъан манке хаIдын ыIгьтибар гьагу. Манке зы 3 курсеени хъаIдаххъа. Гьарун маъаIллимее зы кафедрайни иджласехъа хъойтIал. Мааъад кафедрайни ааIлимаршди мислягьаIтыква цIаIхни мизекен ва адабиятыкен практик дарсбы гье- лес засый джуни аспирантыс М. Шамхаловыс хааиш гьау. КьоIдле сенна мааъар ишлемишхьа, диплом алебтIумее, зы ЦIаIхеехъа ишле- мишхьес аркIын. Мед 4 сениле хъийгъа йишин йаIхъбы чичилхъа хъадыйнбы. Гьарун маъаIллимни теклифыква зы ДНИИП-ни дагъ- ыстанни мизяаршини секторе иш- лемишехьи гиргъыл’. Методикай- ни ишбышиле гъайре зы Гьарун маъаIллимыква саджигее мактабни китаббышил’ ооъаб ишлемишив- хьа. Манкъун китаббы редактиро- вать ва корректировать гьау. Гойне ши соавторстве цIаIхни мизени, адабиятни, методикайни термин- бышин лугъат одкIун. Манчиле гъайре, Гьарун маъаIллимее йизди китаббышис ыIлимна регьберий- валла гьавъу, дагъайдни сыныф- бышисда хъаIдхъийна программа къурмишавъу ва отзывбы одкIун.

ГьаIрун маъаIллим йизди фы- крее гьам югна гафчий, гьам юг- на мислягьаIтчий хьинне аху. Манкъука гаф йикIеенче гьааъас вааIхананий. Сасса вахтал йишин мизени ва адабиятни гьаIкIеедын ихтелет’бы уйгъунда хъадай- ленбы дешдий. Анджах Гьарун маъаIллимее джун фыкырбы аш- карда инсанылхъа гьихьараъан- быний ва мерункъуни фыкыр- бышилхъаб фагьам гьооленаний. Манкъвее гьаммаше джуни те- лябабышиква алаакьабы гьувад- жи ыхьа. Манбышис кумагбы , мислягьаIтбы гьели ыхьа. Мана садджу цlаlхни мизел’ ооъарджар деш ишлемишхьа, манчиле гъайре медни дагъыстанни, кавказни мизаршил’ ооъар ишлемишхьа. Лекциебы хъаlдхъас Германиейни, Израильни, Гурджистанни, Азербайджанни, Осетиейни университетбышеехъа хъойтlал ыхьа. Гьарун Ибрагьимове хаlбна мирас журналистикеейиб гьабсыр. «Нур» кlазет ачмишаъанкъаl, кьома мана мислягьаIт къооджена ыхьа. Хил’дже сенбына манкъвее манчис хааlрни редакторна къуллух гьавъу. Кlазете ишлемишехьенкъаl, 500-ле агъаллан макьалебы джурабаджур темабышикен одкlун. Гьарун маъаIллиме джуни цlаlхбышди таарыхни гьаlкlеени макьалебышее, йишди Ватанни, торпагъни, миллетни гьаlкlеедын экlын суалбы къалхымишаъа ыхьа. Вухьана маlгьабна вахт, Азербайджанни оlлкайхъа оlххъас манкъус кьа- дагъа гивхьу. Нени къуллухыл’ иш- лемиш ыхьеейир, няаъар ешеми- шехьи ыхьеейир, няъар йишонаъас гирхьвеейир, цlедда манкъвее джуни Ватанна садибийвалла гозетявъу, миллетин ешайиш къорамишау, мизен, адабиятын, таарыхын гьихъа адкIыний гозетяу. Манкъулхъа джуни телябабыше, достарше, гогьарбыше раlгьмат къухооли!