Гьайни сен  доюкани, аварбышди, Дагъыстанни, Россияйни , Дюнйейни шааирыс 100 сен быкырехьи.  Манкъвее  джуле хъийгъа, адабиятни гьаваскараршис хаIбна мирас гьабсыр. 2023 сен  йишди гьоIкуматыл’, республике манкъус къадсырыйн адабиятын  маджлисбы , ыIлимын конференциебы, ушахаршин конкурсбы ва медын манкъуни ыIмыреква  алаакьыйн  йигъынджагъбы илгъечIес.

Гьамзатов Расул Гьамзатна дих 2023 сенни сентябрьни 8-чил’ едике Дагъыстанее, ЦIадайни хивее  шааир Гьамзатни хизанее едике ыхьа. Манкъуни едее хааъад хизанын  ешайиш, баракат , лампайн иших, бухарайн цIа гьуваджы.

Расулее  Аранинни мактабе хъаIдхъы, гойне педагожи училище 1939 сен  таамау. Манчиле хъийгъа мактабее дагъайдни сыныфбышда мааъаIллимна ишлемишхьа. ХаIбна Ватанна даIвъий гибгъылмее, манкъвее санаъаIт бадалауйн.  Мана журналистна радиое ва кIазете ишлемишехьи гиргъыл’ .

Адабиятылхъан аIшкь ушахийвалее ачмышхьа.  Мана йаIхъ джуни деккее Гьамзатее гьаагу.  9 сеннанкъаI  Расулее цIеббыйна шечI  обкIун. Мана мактабни, маъаIллимаршини ва ушахаршини гьаIкIеена вухьа.  13  ешее цIеббыйна шечI кIазете  «Большевик гор»  чапавъу. ЦIеддыйн шечIбы джун Расулее деккини псевдонимыква – ЦIадаса, гьели ыхьа. Гойне мебынбышди дойиле.

1943 сен  аварбышди мизел’ одкIунийн манкъун шечIбышин китаб чапыке хъигъечIу. ХаIдданан маадын шечIбы даIвъийни гьаIкIеедынбы ыхьа.

ХаIбна Ватанна даIвъий таамувхьайле хъийгъа , 1945 сен Расул МаскIавхъа Адабиятни институтеехъа хъаIдхъас аркIын.  1950 сен  ман институт таамаъа ва са сениле хъийгъа мана Дагъыстанни язычершини  Союзна садрына сечмишау.  Джун нафас гьелесдимее мана мани къуллухыл’ ишлемишхьа.

Джуни ыIмырее Расул Гьамзатове хусулсы  асарбышикван  25   китаб къайиккы.  Мана гьам тарджумачий ыхьа. Аварбышди мизелхъа доюквани  классикаршин асарбы сакIалау.  Манкъун китаббы миллйонни тиражыква чапыке хъайиккы.  Хадданан китаббы урусни  ва сабара дюнйейни мизяаршилхъа сакIалау. Манкъуни шечIбышилхъа кIырыгяххъас чIакIын утагъбы инсанаршиква гяйцIы ыхьа.  Расул Гьамзатове джуни ыIмрее шааирын гьаракатбы гьагва хаIдда хаариджий оIлкабышил’ ыхьа. Манкъвее няа ыхьее чыхышаъанкъаI, цIеддыйн фыкырбы Дагъыстанни гьаIкIеедынбы ыхьа. Манкъвее джуна Ватан гьаммаше уфтанни сураке гьаагу.

Доюкани композиторарше манкъуни шечIбышис макьамбы одкIун ва баджарагъуквани артистарше маIънийбы гьекIу.  Манкъуни шечIын «Журавли» хаIббананбышди йикIее джига авхъу. Мана архабышди кIын’-маIънийлхъа сабкIыл.  ДюнйейкIле Дагъыстан, мааъаб ешемишебаххьен инсанар, манбышда игитийвалла, хасиятбы, уфтаныйвалла, мигьман ыккийкыний Расул Гьамзатовни китабеенче «Йизын Дагъыстан» («Мой Дагестан»)   ацIахьа.

Расул Гьамзатовни гьаIкIеедын макьаалебы джурабаджур адабиятни журналбышее, кIазетбышее  хъигъечIу. Манкъуни асарбышиква ва ыIмреква багълыданан кандидатын, докторын диссертациебы мудафия гьау.Театырбыше манкъуни асарбышиква къурмишауйн  тамашебы гьагва .

Расуле хаIббанани  Дагъыстанни джегьил’ шааираршин, прозаикаршин, драматургаршин, адабиятни танкьитчершин публицистаршин баджарагъбы акьвалхъа ашкараы.

Гьел’бедти , гьоIкуматыныб манкъуни  заIгьматыс ахтына кьиймат гьувы.  Манкъус орденбы , медальбы, мукафатбы , пайбы гьувы. Мана хьулехьее депутатна сечмишау .  МаскIав илгъечIени КПСС-ни иджласбышда эл’чий ыхьа.  Манкъуни шааирни баджарагъбышис кьиймат хаариджий оIлкабыше гьувы ва премиябышис лайикьау.

РФ-ни  Президенте  Владимир Путине  Расул Гьамзатовыс джуни сагъвалее  ГьоIкуматын  хаIдын награда – орден Святого апостола Андрея Первозванного  гьувы.  ГьаIшде шааирын гьаIйкалбы Дагъыстане, МаскIав ва медни шагьарбышее гиххьы водунбы. Манкъун до мактаббышис, кучебышис ва медни ташкилатбышис гьувы. Расул Гьамзатовни дойилин фонд республике ишлемишехьи водун.

2003-ъэсди сенни ноябрьни 3-чил’ Раул Гьамзатове нафас гьувы, гьаIкIени дюнйейхъа аркIын.

Манкъун шечIбы цIаIхбышди шааирарше  джони едини мизелхъа сакIалау. Манчин сабарабы ши дагъайд гьели:

Расул  Гьамзатовус

 

Ишбы  хаIдда  вод  усулун`;

Делесба  Гыл`мецIыс  ЦIада.

«Нур»  кIазетее  шечIбы  Расулун,

ЦIахни  мизел`, гидхьу  сада.

Захъа  чилхъа  хаIбна  гьуIрмаIт,

Сааки  йиджбы  йикI`еке  ацIа.

Гьар  кал`майле  эйхьe  мат,

Гьар  кал`майле  йикI`еъад  цIа.

Яраб  вахт  хъивхьеени  четин,

Делес  хъувхьа  аIкьаIнанбы.

Хыл`  гьийхьар  деш  гьодкий летти,

Инсанар – ахтын  хаIнебы.

Йокьул`ле  хатI – хаIбна  фыкыр,

Мол`ни  хатIее  сааки  дюн`йе.

Гьарни  суралхъа  ыIгьийкыр,

ГицIитхьуйн  сува, чIийе.

«Сувалы»  поэмайн  хатI

ХъаIдхъий летти,  деш  тохехье.

Хьулеле  дюзидане  гьарын  къат,

Ешайишин  оза  хъаъас  хъехье.

АIмаIл`, оюн  яваш  гьаъы,

НягьаIкьыIнкъус  гьоолe  деш  йаIхъ.

МуIгьуIббаIт  оIгеехъа  хъаъы,

Джегьилер  аIл`гьааI  шаIхъаI-шаIхъ.

Хьулед  са  йугун  эхтилет,

Дек`кил`  алла   эйгьe  вуджее.

Ед`ина  воб  хаIбна  гьуIрмаIт,

Гьамбазыр  айгьe  деш  гуджее.

Са  ааIлам «Йизын  Дагьыстан»,

Аазырни  мизел`  хъигъичIу.

Кал`майна,  мaIънаана  устад,

Гьар  инсанни  йикI`еeхъа  кIичIу.

«Хиросим  колоколын»  сес

Гьихьар  гьаъы  дюн`йейлхъа.

Шавааний  бес  манва эгьес,

Джуле  гьийд,  джуле  хъихъа?

Хараб  дяъы  аххъы  джарга,

Чуй  аIлгьааIс  хаIйбышееъаб.

Къалебчы  воб  хаIбна  джига,

Дурнабышди  къатарееъаб.

 

АIбдыраIгьим  ДАДАШЕВ

       Тебрик`  Вас,

 Расул Гьамзатов

 

(Гьамзатовни 90- сенис  гьаIср  гьааъа)

 

Дагьыстанни  миллетбишда  хаIрна  шаир,

Хылеъад  китабука, кьаламука  гъу.

ХъаIдхъийка,  ыIлимыка,  гьам  ацIалика,

Шаираршини  арайлин  ярашугъод  гъу.

Сувабышди тIетI`бышика, шадни  йикI`бышика,

МичIеeр  сугъоцу  йишон  эйхьи  чика,

ГьекIвани шитI`яаршика,  гьам  бул`булершика,

Иляаккы  фыкыреенче шад  эйхье  вор  гъу.

Мол`цIал`  сен  ыхьа,  шадвалла  вухьа,

Тебрик`  саламука  безенмиш  ыхьа,

Гыргын  инсанар  вале  шад  вухьа,

Мер  хедда  сенбына  йешемишхьена  гъу.

МаIгьаIчкъалеe  водон  вахъад  хаIдын  до,

Расул  Гьамзатовва  театреe  тамашебы,

Дюн`йейлхъа  игьечIийн  хаIдда  китаббы,

Манчинар  одкIунна  ыIлимдарор  гъу.

Югни  анcамбылбишка  маIънийбы  гьелен,

Гармонун, тIампIырын  хошун сес  хьелен,

МикIрофон  залбышеe,  гьам  гьавабышеe,

Даимра  югра, шадра  къедже  гъу…

                               Сафар АIБДУЛЛАЕВ

Расул баба

Дагъыстаныс  лайикьна  дих  гъу  ыхьа,

Вака  барабарна  мерна  тай  дехьа.

Гыргыни  дюн`йейл` джар  гъу  ацIа  ыхьа,

Гъу  йишда  хаIне   вор,  ай  Расул  баба.

Дагъамни  вахталир  гьамбаз  Ватанна,

Шаир  ыхьа   гьар  вахтал`  оIртаIх   дердена.

Къаебы  хъоданбы,  сува  маттоохье,

Мыса джаб  девхьена  сува  дердена.

Лигеeдын  къырышбы – ишина  заIгьмаIт.

ГьаIшде  мее  гьавъуна  бар  воб  заIгьмаIтна.

Акьвеедын  къырышбы – элина   гьыIрмаIт,

Югвалла  гьавъийни  элис  заIгьмаIтна.

Дагъыстаныс  лайикьна  дих  гъу ыхьа,

Вака  барабарна  мерна  тай  дехьа.

Гыргыни  дюн`йейл` джаб  гьыIрмаIтыб  вухьа,

Гъу  йишда  хаIне   вор,  ай  Расул  баба.

АIбдыраIгьмаIн  ЫIМАРОВ