Медни гьуIкуматни ишбишеехъа къарышмишувхьай хъобкуна йаIхъ дешобна. Анджах мааъаб ешемишехьени кIыл’ни миллет’бышин тераф аххъый ва манбышин тIалаббы гьиваджуй ООН-ын ва медни ташкилатбышин бордж водун. Къийна мани ташкилатын манн тIабалбы гозетяъа водунбы. ГьоIкумат манке артымишхьес ва мааъаб манке сакитыйвалла вухьес, агар мааъаб ешемишоохьени халкьбышди аIрей барабарийвалла гыргыни къеджени ишбишей вухье.
Йишди къонш Азербайджанни гьуIкуматыл’ мислягьаIт вухьа — мааъаб ешемишоохьени инсанаршин фамилебы тюркни чечнайлхъа хъауй. Къийнийна ишда гаф манчини гьаIкIеена вухьес. Азербайджанийий Дагъыстанни аIрее гьаммаше югни алакьабы ыхьа. Инам гьааъан, мед гьаIмагьад ахвасынбы, няъас увгье писIхъихьес мункум, чара дешда. КIелиханаъас ыккан деш шен даIвъийни вахталин девырбы. Мысвалике, мыкIалике йишин халкь Азербайджанын гьиваджу. КьыIдим къагьас, махъа сувале хизаннбишиква кочес абкIын. Шава инам гьаъайий гьошаIгьдын Совет гьуIкумат дагъылмишехьива?!. Къийнийн гыргын дагъамийвал’бы манче хъооIнбы водунбы. СССР дагъылмишхьайле хъийгъа Урсият медын оIлка, Азербайджан медын оIлка ыхьа. Къийна Азербайджан хаIдда дагъыстанын миллет’бы – цIаIхбы , рутулбы, аварбы, лезгибы – ешемишехье водунбы.Йишди къонш Азербайджанни гьуIкуматыл’ мислягьаIт вухьа — мааъаб ешемишоохьени инсанаршин фамилебы тюркни чечнайлхъа хъауй. Къийнийна ишда гаф манчини гьаIкIеена вухьес. Азербайджанийий Дагъыстанни аIрее гьаммаше югни алакьабы ыхьа. Инам гьааъан, мед гьаIмагьад ахвасынбы, няъас увгье писIхъихьес мункум, чара дешда. КIелиханаъас ыккан деш шен даIвъийни вахталин девырбы. Мысвалике, мыкIалике йишин халкь Азербайджанын гьиваджу. КьыIдим къагьас, махъа сувале хизаннбишиква кочес абкIын. Шава инам гьаъайий гьошаIгьдын Совет гьуIкумат дагъылмишехьива?!. Къийнийн гыргын дагъамийвал’бы манче хъооIнбы водунбы. СССР дагъылмишхьайле хъийгъа Урсият медын оIлка, Азербайджан медын оIлка ыхьа. Къийна Азербайджан хаIдда дагъыстанын миллет’бы – цIаIхбы , рутулбы, аварбы, лезгибы – ешемишехье водунбы.Манбишихъаб джона миз, джон адабият, маданият, аIдатбы, адаббы, джона торпагъ вобна. ХаIбанан цIаIхбы (йихъбы (70 фааиз) Азербайджан ешемишейбаххьи. Къахнийий Закаталайни районбишее йицIыйхьаб цIаIхбышин хивар (Агъдам-Калял, Сувагыл’, Кьас, Кьаркьвай, Къалал, Сабунчи, Аласкьар, Мухах, Мамрух, Гуд’бараг ЧинчIар. Лакит-Кетюклю, Къум, Чинар, Узюмлю (Агъезий), Дагълы (АIлибайрамлы) ешемишехье водунбы. Манчиле гъайре цIаIхбы медни миллетбишиква (азербайджанлыбишиква, аварбышика) аливку хиваршеб Джим-джимых, Чардахлар, Кьымыре, Алиабаде, Сарыбаш, Ахчайе, Катехе, ва шагьарбише: Бакве, Сумагаит, Мингечавур, Къахе, Закатале ешемишейбаххьи вобунбы.Нимейган цIаIхбыйий Азербайджан ешемишеебаххьи мани алядхъуIйни хиваршини ва шагьарбышди добуше джад эйгьен. Садджу са Сувагил’нийий МуIхахни хивейджаб 11 аазыр йихъий эйхье. Мисала вобна: «Джида харалее дюгулёохьена дешки». Сен-сеныле йихъбышин сай хаIд хъихьессе, кIыл’хъехье водун. Фыкырамиш моохье, манбы меннянкъаIнейхан кочмиш ва кечмиш воохье. Манбы кIыл’ хъувхьайна сабаб паспортей йихъийва (цIаIхийгъалий) идёдкIуний, ед’на миз кIеливханавуй, аIрейнче йихъбышин аIдатбы акIанауй, маданият, тарых, адабият гьид’ваджуй вобна. Инам гьеъэ, зы мааъаб ешемишебаххьен инсанар деш тенкьит гьааъа ва манбишис аIкIел’ деш гьооле. ХаIданан кар гьуIкуматни политикайке аIссылыда водун. Анджах манчин йишди миллетна кок, гьивааджес мешат гьааъас ыккан деш. Къийна йизын йикI мааъад эйхьени интеграциейн (медни миллетилхъа аливкуй) гёххьанаъа. Зыджад залхъа суал гьеле: «ХьоцIал’ сеныле шак’ (цIаIхбышик) гьиджон ихьес?. Мед умыдын «дама йиссейни архайлхъа хъавайленаки» йизын фыкырбы сакитаъанбы. Анджах «хылеббы салламишау» гивъурийке хайир дешин. Инсанарыб дюнйейни акьвал’ йихъбышда джинс гьувааджесдимейга чичис уIвхас вуккан. Джон Конституционный иджаазабы тIалабаъас ыккан. Шос тутушмишаъасдимейга са месала абляъас.Къийна Дагъыстане цIаIхбышин (йихъбишин) миллет, джона миз’ гьивааджесдимей ед’ни мизелин кIазет «Нур» ушахаршина журнал «Лачин», ДДУ-те, ДДПУ-те цIаIхни мизен шоIъбабы, телевидение, радиое цIаIхни мизелин верлишбы ачухау. Мактаббышей ед’ни милезин дарсыбы эйхье. Республика Дагъыстанни парламенте йишда депутат ворна. Халкьыни палате йишда уIзву ворна. Йишда фыкрей гьале хаIдда ниятбы водунбы. Ман ишбыд гейд вахарийда деш ва чилед алхъа деш ыхьа. ХаIбба «къадабхьун».Къийна йишин миллет саджигеехъа саъасдимее, манбышин маданият, алакьабы гьуваджесдимее хаIбна заIгьмат ЦIаIхни миллетни маданиятни марказын (ЦНКА), кьома садрыйква Рафаэл’ АIлиевыква гьааъа вобна. ООН-ээ шахъар йишда эл’чий Соня Меликова ворна. МаIнкъее манче дюнйейлхъа йишди миллетна Месала вобна: «Кусяв хыллийдананкъаI, хыл’ гёйхьанан деш». МаншаАллагь шахъаб Россияйлиб (Дагъыстанее) Азербайджанылиб игит’ джегьилер вобунбы. Ши мани аххъыйни сентел’ аIлгьаасынбы.СавкIалас макьалей къалхымишаъани (сугъоцаъани) суалылхъа.Ненкъусне лезимда ва нишихъа горане фамилебышын аIхирбы туркни къайдайлхъа хъаъа?! Маныд са атдым водун миллетин до акIанаъас гьаъан. Мана йизда фыкыр вобна. Масалан, йихъийна фамилия «ГьаIсанов» къийхъа вухьесда « ГьаIсанзаде» ва ил.ах.Гьиджон, къийхъа Гурджистанхъа, Эстониейхъа, Эрменистанылхъа кочмишхье, фамилия «ГьаIсанашвили», «ГьаIсанаус», «ГьаIсанян» не вухьес?Мана хаIбна вугьнуцийвалла вобна.Эйгье вод, фамилиебишин аIхирбы 1991-ъэсди сеныле хъийгъа вухьайнбишинбы бадалаъа.Джоледалхъа (добровольно) 30% инсанарше бадалауйнбы. ШакIле ацIан нагьыIдый манбы «джоледалхъа» бадалаъа. Калейке серасыни инсаней ва джус хайир дехьей, мысаджаб фамиле бадалаъас деш.Джанани ед’на джига, манкъыIни йикIеена къуIмаалла, манкъыIна гьалалыйвалла ненке джаб двухни едей бадалааъас деш.Гыранын йихъбы, дора ши са джигейхъа сабу мислягьаIтейхъа хъавалес’. Йишда миллетна кок итIумаъас. Ман шакед аIссылыда водун.Шос югун гьелен. ЦIаIхбы – йихъбы, санаб- саджигее!!!
