АIхырейни вахтал’ республикее хаIдда маданиятыка багълыданан тадбырбы, йигъынджахбы, конкурсбы, фестивальбы, форумбы эйхьи. Мани сардан Рутулни районе къеджени ишбышди гьаIкIее юшенауйниме ши редакциейхъа муниципалитетни маданиятни, спортни ва джегьилершини сиясатни управлениейна хааIрна Сулейманов Саид ГьаIджийна дих хъортIул.
— Саид, гъу тезе къуллухыка табрикаъана. Вас ишбышее угъурбы аIрзаъа!
— Сагъул.
— Гъу къуллухылхъа хъарыйн сен быкырехьи. Мана хаIбна вахт дешобна. Манчихъа ил’дяакы, гьиджо ишбыне къаджес аIхы?
— ГыргынанкъаI маданиятни сферайлхъа еттыгъна фагьым гьооли вобна. Мани сардан къийна хаIдда миллетбы ешемишехьени Рутулни районейид къеджен ишбы гьеххаалика водунбы. ШокIле ацIан, гьаIшде хаIббананбыше йишин маданият, таарых бадалаъас гьаракатбы гьаъа. Джегьилер гьокуIматни эксина ишлемишааъас хаIбхъааъа. Амма манбышди фыкрейдынбы джосджад аху. Йишди оIлкайни вукIлелинбыше манчис йаIхъ гьуво деш. Шинаб манчиква алакьаба хаIбна иш вукку.
Къийна Рутулни районе, маданиятыс, спортыс, джаванаршини сиясатыс еттыгъна фыкыр гьооли вобна. Ши чалышмишоохьенбы районни халкьбышди аIрайл’ йишди баба-дидерше къурмишавъуна йыIгъ гьувааджес, йыIкьаIле хъооIни насылбышис йишин югун аIдатбы хъелес.
Зы хаIбвалла гьааъани управленией хаIбба ешли инсанар ишлемишоохьи вобунбы. Манбышди ишиле зы геер разийра ворна. Энки хаIбна четинийвалла мани саIнаъатылхъа гьавас гьагван джаванар девхьайкена вобна. Къийнийна йишда дагъамийвалла манчика багълыба. Мани саягъыл’на дагъамийвалла гыргыни районбышее вобна. Манчихъа гора, гьаIшде «Земский маданиятна ишчий» проект ишилхъа адчесын фыкырбы водунбы. МаIгьдын проект ишлемишехьи гидгъылмее, йишди районе манчика багълыданан дагъамийваллабы,умудааъана, ихьес деш.
— Зы гьаммаше Рутул районыкIле кIылин Дагъыстан эйгьи. Къийна районе йихьни халкьын инсанар ешемишоохьи. Манбыше джон маданият гьувааджесдимее ш гьиджо тадбырбыне къеджи?
— Къийнийни йигъыл’ гыргыни хивни админастрациебышее маданиятын хайбы ишлемишехьи водунбы. Манчис ши назарат гьаъэйид, хивни администрациебышди ыIгьтей водунбы ва мааъаб ишлемишоохьенбыше маIъашбы манче аляатIа. Манчиле гъайре мани администрациебышее китабханабыд водунбы. Маданиятни хайбышее фольклорни дестебыше, къаварчершини ансамбльбыше иш къооджи. Манбышихъа дурустба иш вуккейс гьарджура имканбы водунбы. Гьар сен ши районе манбышди иштыракыква миллетбышин фестиваль алгъайгьи. Махъа хаIбба инсанар савайли.
Гойне хьинне Рутулни районын суралхъа авабкьырийн халкь Бабаюртни торпахбышил’ ешемишехьи. ОIгийл’ манбы хурун бинабы ыхьа. 70-ъэсди сенбышее сувал’ни хиваршейнче махъа хаIбба инсанар кочмишувхьа. ГьаIшде манчике чIакIын хивар хъыхьа. Амма манбышихъад статус дешин. Статус дешданкъаI, арайлхъа хил’дже дагаъамийваллабы хъадайли. Манчихъа ил’дяакы, маани маданиятни ташкилатбыше джона иш уфтанба вуккеккана. Камбулатни, Быршни, Ленинни маданиятни ташкилатбышди ишиле зы разийра ворна. Йишди ишчерше вуза кьоIни элес СВО иштыракчершикван, манбышди хизанбышикван горушбы алгъайгьи.
Гьайни сен хил’дже тадбырбы алгъавгьу. Манбы гьыIсабаъас хъадей, шас хаIбба вахт лазымувхьес. Манчихъа ил’дяакы, сабаранчини гьаIкIее гаф гьааъасда. Гьайни сен цIедда йизди теклифыква ши рутулбышдайий цIаIхбышда тамаше гьаIзиравъу. Мана ХаIбна Ватанна даIвъий таамувхьайни мол’цIал’ни сенис, гьамыб Ватан къорамишааъанбышди сенис къабсырна вухьа. Мааъад ши йишди районе ешемишехьени халкьбышди аIрайл’на доствалла гьаагвас чалышмишувхьа. Тамаше ши цIебба Дербентни шагьаре «Россия — йизда Ватан» донани фестивале гьаагу. Тамашейхъа хьебыдле акт ыхьа. Фестивальни иштыракчершис йишда тамаше кьабыливхьана. Мааъад геед югун чыхыш Афганистанни гьаIдисабышди иштыракчийе, кьоIни СВО воохьени эскераршини деккее’, Муслагъни хивни маданиятни ишчийе Джелил Наврузове гьау. Гыргынбышис манкъун ихтелет кьабыл’хьайн. Манбыше йишди ишис диплом гьуво. Манчиле гъайре гьайни дёлесвалей ши МагьаIчкъалайни шагьаре илгъечIуйни «Сувал’ни торпахбышин инкишаф» донани форуме иштыракау. Форумейхъа абыйни мигьманаршис йишин аIдатбы, одхьунийбы гьагу. Манчиле савагьийда, йишди фольклорни дестебыше, къаварчерше марахуквана тамаше гьаагу.
— Рутул районе хаIдда таарыхын абидабы водунбы. Манбы гьуваджесдисмее нен ишбыне ыккекка?
— Рутул районе хаIдда таарыхын абидабы водунбы. Манбы къаебышил’ одкIунийн языбы, тикинтибы, йиссейн къаб-къашыгъ ва медынбы. Манчини аIрайл’ дагъылмишхьайнбыд къийна растына хъадайленбы. Къийна йишда макьсад ахуйнбы гьуваджий вобна. Гьайни сен зы «Дагнаследие» ташкилатни иджласе иштыракау. Мааъад зы къийна районени йиссейни абидабышда хабаравъу. Гьайни сен ЦIаIхыйни мадрасайн 950 сен быкырхьа. Мани таарыхни абидайка багълыданан къаджесын хаIдда ишбы водунбы.«Дагнаследиейн»манбы назарейхъа алятIуйнбы. Шаца манбыше манзике реконструкциейн ишбы ыккейсдимее смета гьаIзиравъу. ГьаIшде мана иш гивгъаласдимее пыл гозетяъа. Умудааъана, мана иш геджвалейхъа аахвас деш.
Манчиле гъайре йишди районе Шиназни хивее йиссейба алявъуна мыраалий вобна. Шацыйни сен «Дагнаследиейн» Шиназни ва Хлютни хиваршейдын мыраалийбы ремонт гьаъас пыл къайиккы. ГьаIшде манбы абрелхъа адчы водунбы. Гьинчиле сабара вахтна гьихъа йишди управлениейни доюлхъа прокIратурейнче Мишлешни хивее алявъуйни Султан Шейх Эмир Бабайн зиярат абрелхъа адчесди гьаIкIеедын кагъыз хъады. Манчика багълыда ши Мишлешни хивни администрациейни хаIрынкъуква Ислам Ибрагьимовука горушмишувхьа. Кагъызее гьагуйни гыргыни суалбышис ши джаваббы хъувойнбы. Султан шейх Эмир Бабайн хаIдын зиярат водун. Гьар сен махъа республикайни гьарсурале инсанар абайли. Зияратыс хивни администрациейн ва джамаъаIтын уфтанна къуллух гьааъа. Манчиле гъайре мани абидайхъа иляакана хизан вобна. Манбыше гьар вахтал’ мааъад темизийваллабы ыккекка. ПрокIратурайн мана абида хивни балансейхъа алябтIасдимее джурайда тапшырыгъ гьуво ыхьа. Мана иш ши гьагуйни къайдайл’ уфтанба быкыравъуна. Мани саягъылин мисалабы менни хиваршейид растына хъадайленбы. Къийна фырсантыке истифада гьау, Мишлешни хивни администрациейни хаIрынкъус Ислам Ибрагьимовыс сагъулва эгьес ыккан. Мана гыргыни ишбышил’ экIра ворна. Хивыхъад водун мисалабы вахтал’ гьаллаъас чалышмишехьена. Къийна зы районени сабара абидабышди гьаIкIее гаф гьавъу. МаIгьдын йиссейн абидабы шахъад гьеххааликва водунбы.
— Саид, къийнийн вакван, къуллухчийнихьинне, йишин горуш цIеддыйн водун. Умудааъана, геледжагъылид шахъад маIгьдын горушбы ихьесынбы. Вахт тIабалавъу арыйхъа гора, сагъра ихьена.
— Гъу гьаIкIера ворна. Зы аIрсей гьау, редакциейхъа хъортIулыйхъа гора шос миннатдарийвалла агъмишааъа. Редакциейс угъурбы аIрзуламишаъа!
