Октябрьни 5-чил’ йишди гьоIкуматыл’ маъаIллимаршин Йигъ алгъайгьи.

Гыргыни вахтал’ маъаIллимна ва джуни пешейна дараджа гьаммаше ахтывале вухьа. МаъаIллиме садджу ушахаршис ацIаал’джад деш, манчиква барабарда тербие, насигьаIт гьели. Ман санаъаIт Аллагьыке хъооIн водун. МаъаIллимни заIгьматыке инсанын ешайиш ва геледжагъ аIслыда. Дохтурарыб, инженерарыб, конструкторарыб ва мебын санаъаIткарар маъаIллиме гьазирааъа.
ЦIаIхбы гьаммаше ацIаалилхъа гьавасыкван инсанар вухьа. Мани миллетын хаIбба республикайс, гьоIкуматыс доюкван инсанар гьувы. Манбышди аIрее ааIлимар, дохтурар, шааирар, хивни тасарруфатын къуллухчера ва мебынбы вобунбы. Манбыше ыIмыр джон миллет, республиква , гьоIкумат гьихъа гьогьараъас кьабсыр.
ХХ асыр ацIаал’ни , ыIлимни сардан ийишди миллетыс баракайкван ыхьа.
Совет гьоIкумат хъадыйле хъийгъа, ЦIаIхни дерайлхъа светский мактаббы хъады. Манчин диб гиххьыйнбышда сайир ааIлим Селим ДжаIфаров ыхьа. Мани мактаббышее ушахаршис урусни мизекен, математикайкен, таарыхыкен, табиятыкен дарсбы гьели гидгъыл. Гойне чIакIни сыныфбышее физика, химия, биология, джогърафия аIлгъаа гидгъыл. Мани мактаббышее цIебба къирагъыле хъабыйн маъаIллимар ишлемишебхьа. Манбышди аIрее хаIббананбы урусаршин маъаIллимабы вухьа. Гойне хьинне йишди элинбы , маъаIллимын санаъаIтбы алеетIу, хъооI гибгъыл мактаббышеехъа.
ЦIаIхни дерайл’ цIеддыйн йыIкьнекин мактаб Мишлешни хивее ачухау. Махъа 9-10 сыныфбы хъаIдхъас Леканче гибгъыл КIуссурни хивын ушахар хъабайли вухьа . Гойне ЦIаIхни хивее йыIкьнекин мактаб ачмышхьа. Манке ЦIаIхни хивни йыIкьнекни мактабее Лекни, Гыл’мецIни, Миххьейни, ХыIягъни, Хьойикни хиваршенче хъабыйни ушахарше хъаIдхъы. Алибни дерайл’ни хиваршини – Муслагъни, Мишлешни, Коршни, ДжинаIгъни, Аттални, МуIхахни, КIуссурни хиваршин ушахар хъаIдхъас Мишлешни йыIкьнекни мактабеехъаний хъавайкIан.
Сабара сенбы адкIынле хъийгъа, йыIкьнекин мактаббы Гыл’мецIыс, Миххьейс, Муслагъыс, ДжинаIгъыс гьувы. Хивар манке чIакIда ыхьа ва ушахаршин сайид еттыгъын ыхьа. ЦIаIхни дерайл’лни мактаббыше къавуккыйн шигыртар гьаIшде джурабаджур къуллухбышил’ ишлемишеебахьи вобунбы. Мани мактаббыше республикайс ааIлимар: Нарман ГьаIсанов, МаIгьаммад МаIгьаррамов, ХанмагьаIммад РаIгьимов, Баба Бабаев, АIриф ЫIмаров, Шарафуддин АIлиев, Абакар Дабызов, МаIгьаррам МагьаIррамов ва мебынбы.
ХХ асырни коIдъэсди сурал’ йишди миллетыхъад къурмишхьайн интелигентаршин оIзяг ыхьа. Гьийбни агъсаххъал интелигентаршике гьаIшде авхуйнбы лап сейракба вобунбы. Манбы : Селим ДжаIфаров, Гьарун Ибрагьимов, Небий ЫIсаев, Сабир Кьарнаев, Эмирджан Мирзоев, АIриф ЫIмаров гьаIкIени дюнйейлхъа кочмишивхьа.
Мани дестейке авхуйнбы ааIлимар муслагъалий Нарман ГьаIсановий, джинаIгъалий Гьамзат АIлиев вобунбы. Къийнийна йишда гаф Нарман маъаIллимни гьаIкIеена вухьес. Манкъвее джуна быкырна ыIмыр маъаIллимни санаъаIтыс къабсыр ва цIаIхбышди таарыхе джун до гьадсыр.
ГьаIсанов Нарман Небийна дих 1940 сенни апрельни 3-чил’ Муслагъни хивее едике ыхьа. Манкъуни деккихъаб хаIбна, муIгьуббатыквана хизан вухьа. 1957 сен Н. ГьаIсанове Мишлешин йыIкьнекин мактаб таамау ва гьаманииджар сен В.И. Ленинни дойил’ни Дагъыстанни девлет университетни таарыхни факультетехъа иккечIу. 1967 сен ман университет таамаы хъарына ишлемишхьес Мишлешни мактабеехъа. Мааъар таарыхна маъаIллимна, мактабна завучна ишлемишхьа.
1967 сен Нарман ГьаIсанов МаскIавни вилаетыл’ни Н.К Крупскаяйни дойилни педагожи институтни аспирантурехъа иккечIу. 1970 сен манкъве мааъаб философиейни ыIлимни кандидатна диссертация мудафия гьавъу. Гьамани сенийке хъары ДДПУ-ни политологиейни ва социологиейни кафедре ишлемишехьи гиргъыл’.
Нарман Небийни духе педагожи университете ишлемишехьени вахтал’ аазырбышиква мактаббышисын маъаIллимар гьазиравъу, 200 агъаллан монографиебы, программабы, пособиябы, философиейни, политологиейни, социологиейни ыIлимбышикен макьалебы одкIун. Манчин сабарабы реферуемый журналбышее чапаы водунбы. Мани ыIлимни макьалебышди аIрее йишди миллетни ешайишиква, экономикайква, геледжагъыква багълыданан макьалебыд водунбы.
ГьаIсанов Нарман Небийни дихни ишис гьоIкуматын , республиквайн, вудж ишлемишхьайни аали мактабын ахтына кьиймат гьувы. Мана гьоIкуматни, республикайни орденбышис, медалбышис, дипломбышис, грамотабышис лайикьаъы. Манкъус профессорна дараджа гьувы.
Нарман маъаIллим «Нур» кIазетна хааIрна дост ворна. ЦIеддыйни йигъыке манкъвее йишин кIазет ойкIанан , хъаIдаххъан ва махъа макьалебы ойкIан.
АIхреени сенбышее, пенсиехъа хъигъечIуйле хъийгъа , Нарман маъаIллим поэзиейква марахламишехьи гиргъыл’. Манкъвее цIаIхни, урусни, азербайджанни мизаршил’ джурабаджур сюжетбышикван шечIбы ойкIан. Манчини аIрее философскийбы, ыIмрени, табиятни, Ватанни, заIгьматни, ушахаршини гьаIкIеедынбы водунбы. Ман шечIбы адабиятни къайдайлхъа хъаъас шааир Валегь Гьмазаеве кумагаъа.
Сабара йигъбына гьихъа Нарман маъаIллимыква ши «Лачин» журнални редакциее хъызаахы. Шас, цIаIхни мизел’, адабиятыл’, журналистикайл’, ыIлимыл’ ишлемишоохьени инсанаршис манкъвее югун, хайирысын мислягьаIтбы ва дарсбы гьувы. Манкъвее увгьойн: «Нена миллетни таарыхыква, мизеква, адабиятыква, маданиятыква багълыбанана иш, фыкырамишивхьа гьааъас вуккан. ЦIебба манчина кок ваацIавхьес вуккан. Гойне манчика алакьан ыIлимын ва медын китаббы хъаIдхъас ыккан. Манбы тутушмишауйле хъийгъа, йигъна фыкыр эгьес вуккан. Писин ман водун, валед алхъа , нишилхъаджад далбы хъидеччу миллетни гьаIкее окIанас…..
МаIгьдын ишбы, китаббы , макьалебы ойкIананкъаI йишди ааIлимаршиква мислягьаIтбы къаджес ыккан. Ши сасса вахтал’ йишин таарых терсинада гьагва гийгъал. МаIгьдын дагъамийвал’быд водунбы… Манчихъа ил’дяакы, аIхреени 30 сенни аIрее мизени, адабиятни , методикайни сардан шу хаIдда югун ишбы, китаббы одкIун. Зынар манчиле шадехьена. Адабиятна миз’ артымишавъуйква , миллетын геледжагъ маIгькамехьен. Гьел’бедти, шуна хьиннени джегьилершис кумаг гьелес ыккан. Шу гьааъана иш миллетна девлет, баракат, къиихъийн йигъ водун. Манчихъа гора, Нарман маъаIллиме шос угъурбы аIрзуламитшаъа!…..»
Шинаб «Нур» кIазетни дойиле, йишди агъсаххъал Нарман маъаIллимни дойиле гыргын цIаIхбышин маъаIллимар джони байрамыква табрикааъа ва джони хизанбышее баракат, иших, сагъвалла вухьена!