ХаIбна Ватанна даIвъий Советни оIлкайс гееб йыIкьба гивъур. 1418 йигъна адкlынни вурушбышее 27 милионыле агъаллан эскерар, тахсир дешин халкь гьалакувхьа. Аlрейнче хаlдда сенбы адкlынейид, манчин ярабы къийнад хъувадкы дешодунбы.
Германиейна азгъунийвалла цlебба 1939-ъэсди сен Поль- шейхъа иккебчlыйка гибгъыл. Польша джос таlъбы гьавъуйле хъийгъа, манбыше Югославиейхъа басхын гьау. Совет гьокуlматын манбыше джони торпахбышил- хъад гьуlджум гьааъава инам гьаъа дешдий, няъас увгьое даlвъий гив- гъалассе гьихъа кьоlни оlлкайни аlрайл’ сана-санкъулхъа басхын гьидяъасва обкlунийна раазивалла вухьа.
1941-ъэсди сенни июнни вузани 22-чил’ азгъунувхьайни фашистни эскерарше чlакlни кьуввабышик- ва джона йаlхъ СССР-ни суралхъа авхъу. Гьитлерни фыкрее кьоlни вузани аlрайл’ советын торпах- бы хылехъа сауй ыхьа. Манчиле хъийгъа, пlланбышее Америка ах- хъый ыхьа. Сенни аlхырейхъассе фаши- старше Литва, Латвия, Эстония, Украина, Молдавия, Беларусия аххъыйнбы. Душманаршин къо- шунбы гуджанака гьихъа ал’гьааl гидгъыл. Манбыше джон сент Москlавни шагьарейхъа авхъу.
Советни къошунбышис хаlдын зиян хъетlа ыхьа. Гьалкьейхъа алятlуйни шагьарбышейбын инса- нар есирна авхъаахъа вухьа. Ман- бышин хаlббананбы Германиейхъа оlтиравъу. Манчихъа ил’дяакы, йишди эскерарше фашистаршин къошунбы Лениградхъа иккебчlес гьабсыр деш. Шагьар блокадейхъа авхъу. «Барбароссын» пlлан маа- ъад ишекечмишхьа деш. Блокадей- ни Ленинградни шагьарее мысвал- ла гибгъыл. Эскераршис, мааъаб авхуйни инсанаршис йигъыс са лецl гнейна гьооли вухьа. Гыл’мецlалий Мирзоев Мирза Магьаlмадна дихыр мани дагъ- амни вурушбышда иштыракчий ыхьа. Манкъуни увгьойка, Ле- нинград гьаlлкьей вухьайхъа гора, эскерарше хаlдда дагъамийвал- лабы цlыцlау. Фашистарше яваш девхьа, самолётбышика бомба- быний гьивойхьар. Охьанасын гней четинийваликений авайкен. Хаlдданан аlгьалий мысваликей- ий мыкlаалике гьатlы. Кучебышей гьабтlыйни инсанаршин амбарбы ыхьа. Мирза дайийс раlгьмат гьа- аъана.
1943-ъэсди сен йишин кьуввабы гьуlджумылхъа илгъечlы. Манбы- ше душманаршин хьодле чlакlын армиебы дагъылмишау. Фашистар кlылба-кlылба даралмишааъа гиб- гъыл. Цlайике джан къаттихьа- наъасдимее, манбы йыкьаlлхъа цlыцlавхьес маджбурывхьа. Ман- быше аххъыйн торпахбы йишин- быше тезеданда йыlкьаlлхъа алятlа гибгъыл. Сабара вахтале Советни къошунбыше джона йаlхъ Берли- нылхъа авхъу. 8-ъэсди майыл’ манбыше Берлин авхъы. Фашистар- шин сагъба авхуйн эскерар джос таlъбы гьавъу. Гьитлерни фыкреедынбы бы- кырхьа деш. Дюнйе джус таlъбы гьаъас манкъус кьисмат дехьайн. Манкъун къошунбы дагъылмиш- хьайнбы, гьихъа алятlуйн шагьар- бы йыкьаlлхъа садкlыл.
СССР-ис Хаlбна Ватанна даlвъий гееб йыlкьна ва дагъ- амна вухьа. Оlлкайн экономика даlвъийни сенбышее садджу фрон- тыс ишлемишхьа. Манчихъа гора, даlвъийн хъийгъийн сенбы энки йыкьыlнбы ыхьа. Хаlдданан завод- бы, фабрикбы дагъылмишхьайн- бы. Аlрейнче сабара сенбы адкlы нийле хъийгъа, СССР кlылдакlылда къелилхъа сугъоца гид- гъыл. Экономика къалмишхьайн, тасарруфатбы гьаракатеехъа хъа- ды. Хаlбни Ватанни даlвъийке за- рар вая уцlур хъидетlуна са хизан, нейиб аиле яраб растына хъабей. Мани вурушбышее дагъ- ыстанлыбышиныд иштырак хаlдын ыхьа. Манбышда 57-ре ахтыйни кьаlгьраманни доюс лайикьра къавджы. Фронтейхъа абкlынийнбышди джаргее йихъ- быб кlыл’ба вухьа деш. Манбышдар геллесда йыlкьаlлхъа саркlыл деш, даlвъэй гьабтlы.
Хаlбни Ватанни даlвъийни вах- тал’ хайбышее авхуйни едяар- шин, кьаlсинбышин, ушахаршин иштыракыд кlылин ыхьа деш. Магьаlчкъалайни шагьарее арх гьивийкIаранкъа, адамейрши- ка саджигее йихъбышин едарыб ишлемишувхьайнбы. Хиваршее авхуйн инсанар фронтыс ишлеми- шувхьа. Гьар хизанын эскераршис гьаlталер, турсубы гьоодхур фрон- тейхъа оlтирау ГьаIшде йихъбышди гыргыни хиваршее ветеранаршис едигар- на гиххьыйн гьайкалбы водун- бы. Гьаар сен ючlудъэсди майыл’ махъа мактабын шигыртар, хивар- шин джамаъаlт садайли, тlетlбы гийхьи, манбы йикlел’ хъаваляаъа. Йихъбышди ветеранаршике са гъба авхуйнбы дешинбы. Хаlбни Ватанни даlвъийн иштыракчер, гьаlкlен игитер вобонбы. Ма- ни гьааIдисабышиле хъийгъа 77 сен аlрейнче адкlыниейид, ши манбышда игитийвалла мысад- жаб кlеливханааъас деш. Ман- бышда гьуlрмат гьувааджый йи- шин гыргынкъун бордж водун. Гьабтlыйнбышис раlгьмат, сагъба авхуйнбышис джанана сагъвалла гьевлена.
