Аlхырейни сенбышее гьокуlматын мактаббышис хаlбна фыкыр гьооли. Къийна ушахарше югун ацlаал’ алятlасдимее, тезе мактаббы аляъа, йиссе хъыхьайнбы абрелхъа адаччи, джурабаджура программабы ишлемишаъа. Мани сардан Цlаlхийни дерайл’ни мактаббышейид хаlдда югни суралхъан бадалхьайбы къеджи водунбы. Муслагъни хивни йыlкьнекни мактабын ыккыйни ишбишике шас гаф директор Магьаlррамов Мустафа Джабраил’ни духее гьавъу. Аlхырейни сенбышее гьокуlматын мактаббышис хаlбна фыкыр гьооли. Къийна ушахарше югун ацlаал’ алятlасдимее, тезе мактаббы аляъа, йиссе хъыхьайнбы абрелхъа адаччи, джурабаджура программабы ишлемишаъа. Мани сардан Цlаlхийни дерайл’ни мактаббышейид хаlдда югни суралхъан бадалхьайбы къеджи водунбы. Муслагъни хивни йыlкьнекни мактабын ыккыйни ишбишике шас гаф директор Магьаlррамов Мустафа Джабраил’ни духее гьавъу.
-Мустафа маъаlллим, закlле ацlан гьайни йигъбышее гъу едике ыхьайн 60 сен алгъавгьу. Редакциейни доюле гъу табрик гьаъа ворна. Вас угъурбы, джанана сагъвалла аlрзааъа.
-Табрик кьабыляъан. Сагъба вухьенбы.
— Къийнийн йишин горуш цlеддыйн дешодун. Гьинчиле сабара сенбына гьихъад, гъу тезера мани къуллухулхъа хъарыйнкъаl, «Нур» кlазетын хаlдын материалный гьуво. Манке гъу гьаъасди ишбышике ва мактабни дагъамийвал’бышди гьаlкlе гьар суракен маlълумат гьуво. Ацахьес ыкканий, гьиджо ишбыне гьаъас аlхы?
-Зы мактабейхъа директорийвалла гьааъас 2011-ъэсди сен хъары. Манкилхъамее мактабее маъаlллимна ишлемишехьи ыхьа. Манбы мактабнимее дагъамынбы ыхьа. Энки хаlбна дагъамийвалла мактабна йиссейна бина вухьа. Мана 1936-ъэсди сен хивни джамаъаlтни, тасарруфатни кумагыква алявъуна вухьа. Аlрайле хаlбба абкlын, бина бербадни вазиятехъа хъабы. Гедж гьидяу, манчис ремонтын ишбы ыккейсын тадбырбы къаджы. Мана гьинчиле сабара сенбына гьихъа «100 мактаб» донани проектыква темизба тезелемишавъу. Манчин даха, аккабы, къуллеббы, адын баругбы тезелемишауйнбы. Манчиле гъайре, мактабыс къуlмалла гьоолена система бадалавъу. Гьаlшде сыныфбышее гьийдни сенбышейдын хьиннен пештбы аху дешинбы. Манчини джигее отоплениебы водунбы. Манаб хаlбна темизийвалла вобна. Гойне хьинне мактабни магьаlллейид хаlдда ишбы ыккы. Къаджыйни ишбышиле зы нимеехьее разийра ворна.
— Мактабее ыккыйн ремонтбы шакlлед къедженбы. Гьаlкlедад манчин инсанна ул’ шадааъа воб. Мактаббышда дагъамийвалла къийна мебна вобна. Мана сениле-сенилхъа ушахаршин сай кlыл’ хъыхьай вобна…
— Йишдимее мана энки хаlбна дагъамийвалла вобна. МаIгьдын дагъамийваллабы садджу шахъад деш, ЦlаIхыйни дерайл’ни гыргыни мактаббышихъад водунбы. Манчина сабаб хиваршее джаванар девхьа вобна. Гьаlшде гьийдни сенбышей хьинне хивее джаванар авху деш. Гыргына шагьарейхъа аркlын. Масалан, гьийдни сенбышее муслагъни хивни йыlкьнекни мактабее 70-80 ушахын ацlаал’ний алятlан. Гьаlшде манбышин сай йихьни элейс кlыл’ хъыхьа. Къийнийни йигъыл’ манимее хаlдни мактабее йицlни ушахын билиг алятlа. Манчиле гъайре делесни хьебни сеней мактабейхъа тезеба хъавалесын ушахарыб хивыхъаб дешинбы. Агар мани саягъыл’ ишбы адкlынее, са йицlни сениле мактабехъа хъооIн ушахар вухьес деш. Манчихъа гора, закlле мактабын геледжагъ югда къеджи деш. Манчихъа ил’дяакы, ши чалышмишоохьенбы сыныфе са ушах ыхьейир, манкъус хъаlдхъыйни программе гьагуйн саъаlтбы ыккейс.
— Гьаlшде Цlаlхни дерайл’ни геллесди хиваршее шагьарейхъа абкlынни джаванарше ата-бабайн юрдбы тезелемишаъа. Шавухъадый манбы деш, тезе хайбы аляъа. Манбы хъабее, мактабейхъа хъавайлен ушахарыб вухьесынбы.
— Муслагъни хивееб мани саягъыл’ иш гьааъанбы кlылба дешинбы. Манбы хайбы гьуваджесдимее гьаъан ишбы водунбы. Хивейхъа хизанбышика гьаммашийс кочмишувхьа хъавалесынбы дешинбы. Манбы къыlлина истирагьатбышис абыйнкъаl аахвасын джигабы ихьесдимее гьаъан ишбы водунбы. Хивейнче абкlынни джаванаршихъад йыlкьалхъа савкlаласын фыкырбы дешинбы. Иш дешди джигейхъа нена сийкlалый? Ишджигабы ыхьее, инсанар хиваршейхъа савкlаласынбы. Дешхьее маныд нагьаlкьын ихтилет водун. Дора Муслагъна хив алябтlас. ГьаIшде хивыхъад ишлемишехьен са мактабын ташкилат водун. Хивее са маъаIллимарыйий пенсионерар авху. Къийхъа мактаб явашхьее, манбыб хъигъебчlы ааlсынбы.
— Мустафа маъаlллим, гьийгъанче кьыlдим хъооl водун. Мани сардан гьаlзирийвалла вобнане?
— Гёххьанасын осый, къаейна гlадыр гьийгъанче гьихъа хъабы вобна. Къуlмаала гьоолена система ишилхъа абчы вобна. Сыныфбы уфтанда къуlмада водунбы. Манчее дагъамийвалла дешда.
— Мактабыхъаб гыргыни предметбышин маъаlллимар вобунбыне?
— Мани карее кеситийвалла дешда. Гыргыни предметбышин маъаIллимар вобунбы. Са-кьоIдле кал’ма маъаlллимаршини гьаlкlей эгьес ыккан. Къийна йишди мактабее чалышмишехьени геллесди маъаlллимыхъад къадле-хьебцlал’ сен стажын водун. Манбышди аlрайл’ джаван маъаIллимарыб вобунбы. Манбышда гьаарна джуни санаъаlтна устад ворна. Манбы джохъад водун ацlаал’ шыгыртаршилхъа гьихьараъас чалышмишоохьи. Манчиле савагьийда, манбышди арайл’ ахтыйни добышис лайикьын маъаlллимарыб вобунбы. Манбышди ишис мактабын, районын, республикайн ахтына кьиймат гьооли.
— Мустафа маъаlллим, хаlббананбыше эйгьи вод: сыныфбышее нимее ушахар кlылба вухьее, са гьаманмегад хъаlдхъый гуджнада ихьес ыккан. Мани ихтелетиле гъу разийране?
— Ман дурустын ихтелет водун. Амма къийнийни тIалаббышис уйгъунда дешод. Къийна маъаlллиме са ушахыс чини къайдал’ предметын дарс ыккекка водун. Амма манчис сикlы ушахарше ацlаал’ алятlа деш. Гьихъа са сыныфее 25 шыгыртный эйхьена. Манбышин хъаlдхъый нимеехье гуджнакваний. Манке шыгыртарше джони аlрайл’ баlстбыний ыккекка. Къийна мани саягъылидын ишбы мактаббышее аху дешод. Хъийгъалетти, ушахарыб бадалувхьа вобунбы. Манбыше хаlдданан маlълумат интернетенче алятlа. Манчикед истифада гьаъас эйхьи. Амма зы гьаммаше эйгьен, шыгыртнимее энки югун ацlаал’ маъаlллимее гьувойн водун.
— Мустафа маъаIллим, вакlле мактабна къийхъыйна гьаIл наIгьабе къооджи?
— Гьинчиле 40 сенна гьихъа хьинне, хаlбба ушахаршикан мактаб къаджый йизда мурад вобна. ГьаlкIедад, манбы геед югун сенбыний. Манке мактабан айван, сыныфбы ушахаршиква гяцIыний. Зы гьаммаше эйгьен: « Мактабын ярашугъ ушахар вобунбы».
