Юсуф Бабаев

Хаlбни Ватанни даlвъийн Советни оlлкайс хаlдын зиян гьуво. 1418 йигъна адкlынни вурушбышее милйоннбышика советын эскерар, тахсир дешин халкь, ушахар гьабтlы. ГьаIшде даlвъий тааамухьайн 79-сен быкырехьи. Манке хаlдни оlлкайс хъетlуйн зарарбы, уцlурбы къийнад йишди йикlел’ водунбы.

Германиейн джона азгъунийвалла 1939-ъэсди сен Польшейхъа иккебчlыйка гибгъыл. Польша джос таlъбы гьаъуйле хъийгъа, манбыше Югославиейхъа басхын гьау. СССР-ын Германиейке маlгьбына наlгьаlкьийвалла гозетяаъа вухьа деш. Няъас увгьее, даlвъий гивгъаласее гьихъа кьоlни оlлкайни аlрайл’ раазивалла вухьа. Манчихъа ил’дяакы, 1941-ъэсди сен июнни 22-чил’ Германиейни къошунбыше джон сент’ СССР-ни суралхъа аххъу, хабардена гьуlджумылхъа илгъебчlы. Гитлерни фыкырбышее кьоlни вузани аlрайл’ Советын оlлка джус таlъбы гьауй ыхьа. Амма манкъун пIланбы джусджад аху.
Даlвъийн цlеддыйн сенбы Советни оlлкайс дагъамынбы хъады. Фашистарше са сураке шагьарбы, районбы, хивар аххъахъа ыхьа. Азгъунувхьайни фашистни эскераршикIле улени оlгийлин гьиччудджад къеджи ыхьа деш. Гьихъа хъарына хааlрна-кlыл’на гябатlа вухьа. СССР-ын хаlдданан торпахбы манбышди хылехъа илгъечlу. Германиейн Литвайн, Латвиейн, Эстониейн, Украийнайн, Молдавиейн, Белоруссиейн республикабы алятIуйнбы. Душманаршини къошунбыйий ярах йишинчиле къат-къатна гуджанада ыхьа. Манбышин оlги яваш гьаъасдимее кумагыс ешбышейхъа гьидибхьырыйн ушахар фронтейхъа ал’гьааl гибгъыл.
Гитлерни эскерарше ешлибыйий едрр, кьаlсынбыйий ушахар есирна алябатlа вухьа. Даркашни лагербышее мыссыба, мыкlаба хаlдда халкь гьатlы. Водни дагъамийвал’бышихъа ил’дяакы, йишин эскерар душманаршис таlъбы вухьа деш.
Дагъамын вурушбышин сайид Ленинград ыхьа. Хаlдда йигъбына фашистарше гьалкьейхъа абчыйни шагьарее мысвалике хаlбба инсанар гьабтlы. Гыл’мецlалий Мирзоев Магьаlммад дидей Ленинградни блокадайни иштыракчий ыхьа. Къийнад кьаlсынкъун ихтилет йизди йикlел’ водун. Манкъве эйгьенний: «Хыдыл’, закlле къаджейн, шокlле къидеджен.
1943-ъэсди сен СССР-ын кьуваббы гьуlджумылхъа илгъечlы. Цеддыйни сенджад йишинбыше душманын хьодле чlакlын армиебы дагъылмишау. Германиейн кьуввабы цlайике джан къаттихьаъанасдимее йыlкьаlлхъа цlыцlоохьи гибгъыл. Фашистарше аххъыйн торпахбы кlылда-кlылда йишинбыше йыкьаlлхъа алятlа гидгъыл. Майни вузани сифтийни йигъбышее йишин кьуввабы Берлинхъа иккечlы. Сагъба авхуйн немцаршин эскерар есирба авхъу. Гитлерни къошунбышис Советын оlлка джус таlъбы гьаъас даlхыйн. Манбы дагъылмишхьайнбы.
СССР-ыс Хаlбна Ватанна даlвъий гееб гыранба гювъур. Оlлкайн экономика темизда отlулыйн. Хаlдданан заводбы, фабрикбы, тасарруфатбы, ташкилатбы темизда дагъылмишхьайнбы. Гыргыда манбы тезеданда ишилхъа адчесдимее хаlбба вахт абкlын. Хьони-йицlни сенее гыргыда манбы ишлемишехьи гидгъыл. Сабара вахтале экономика келилхъа хъыхьа.
Хаlбни Ватанни даlвъийн зиян ва уцlур гьидёвуна са хизан авху деш. Вурушбышее хаlбба инсанар гьабтlы, итбатувхьа. Манбышди джаргее дагъыстанлыбыб вухьайнбы. Манбышике 57 ахтыйни Совет иттифакьни къаlгьраманын до гьуво
Хаlбни Ватанни даIвъэй йихъбышин иштыракыд хаlдын ыхьа. Гьаlшде йихъбышди гыргыни хиваршее ветеранаршис едигарна гиххьыйн гьайкалбы водунбы. Гьар сен ючlыдъэсди майыл’ махъа мактабын шыгыртар, хивын джамаъаlт садайли. Гьабтlыйнбышдийий итбатувхьайнбышди нюкьнелхъа тlетl’бы гийхьи, манбы йикlел’ хъаваляаъа.
Даlвъийни вахтал’ хайбышее ахуйни едяаршин, кьаlсинбышин, ушахаршин иштыракыд кlылин ыхьа деш. Магьаlчкъалайни шагьарее арх гьивийкьаранкъаI, адамейршика саджигее цIаIхбышин едарыб ишлемишувхьайнбы. Хиваршее авхуйн инсанар фронтыс ишлемишувхьа. Гьар хаан сеней ваlшбышика гьаlталер, турсубы гьоодхур эскераршис фронтейхъаний оlтираъанбы.
Хаlбни Ватанни даlвъийн иштыракчер, гьаlкlен игитер вухьа. Гьаlшде, аlрейнче 79-сен илгъечlуйле хъийгъад, ши манбышда игитийвалла, джомардийвалла кlеливханааъа деш. Манбы доюл- доюл’на йикlел’ хъаваляаъа. Гьабтlыйнбышис раlгьмат къихооли, авхуйнбышис джанана сагъвалла аlрзааъа.
Гьаlшде цIаIхбышихъаб сагъба авхуйн ветеранар дешинбы. Манчихъа ил’дяакы, ши манбы кlеливханааъа деш. Гьар сен ючlудэъсди майил’ манбы йикlел’ хъаваляаъа. Манбышди нюкьнелхъа гьавайкlан, дуlъа хъаlбаххъа.
Къийна азгънувхьайни фашистаршини невабыше Гитлерни армиейн йыIкь гьакьварийни чубабышди аIрайл’ ледж адчы. Манбыше Украинайнайий Россиейни аIрайл’на доствалла пызмышавъу. Хьебыдъэсын сен водун манбыше Россиейква гьыIджат алябтIына. Къийна Америкайн, Авропайн манбышис хаIдын кумаг гьели. Манбышда макьсад Россия джос таIбъы гьауй вобна. Амма Россиейн СВО-йка манбы дербадагъын гьааъа. Россиейни армиейн, игит эскерарше, джомард мобилизациейхъа гяIбкIыйни джаванарше миллетчершис аман гьели деш.
Гитлерни кьошунбышике гъамувхьайнбышин невабы Украинайни миллетчершикеб гъамувхьесынбы. Манчихъа са-кьоIлле дешин. Ши йишди сурак е мааъаб гьабтIыйни гыргыни эскераршис раIгьмат къихооли. Авхуйнбышис джанана сагъвала, экIда СВО таамхьа хайбышиейхъа савкIаласын дилягбы гьеххъа.