ДаIвъий хаIбна баляа вобна. Манчин гьоIкуматыс, мааъаб ешемишоохьени халкьбышис хаIдын зиян гьели. Шагьарбы, районбы, хивар харабабышилхъа сакIалаъа, оIлкайни экономикайс гуджнакана зарба ыIвхийхаI. Мани кьияматее милйонбышиква инсанар гьабатIа.
ХаIбна Ватанна даIвъий Германиейн хабардена СССР-лхъа гьуIджум гьавъуйка гибгъыл. Азгъунхьайни Гитлерни къошунбыше даIвъийни цIеддыйни сенбышее са сураке Советын торпахбы аххъаххъа ыхьа. Душманаршини эскерарше джони растына хъадайлен заводбыйий фабрикабы, шагьарбыйий хивар дагъылмишаъа ыхьа.
ХаIбна Ватанна даIвъий таамувхьайн 80 сен илгъечIейид, манчин гьувойн эсербы ненкеджад кIелиханас деш.
Ватан немец-фашистаршике Ватан къорамишааъас Советни оIлкайн гыргын халкьбы сугъоцу. Фронтейхъа абкIынийнбышди джаргее цIаIхни халкьын джаванарыб гьеххаалика вухьайнбы.Манбышди хаIббананбыше вурушбышее йыIкале хъооIни насылбышдиме джон аIзизын джанбы гьуво. Итбатувхьайнбыб кIыл’ба вухьа деш. Хайбышейхъа савкIалас кьисматувхьайн геллесынбыб яра-парабышиква хъабы. Манбышда сайир муIхаIхалий Мамедов Кьадир Мамедна дих ыхьа.
Мамедов Кьадир 1923-ъэсди сенни июнни 15-чил Рутул районни Баш МуIхаIхни хивей едике ыхьа. Мана мактабейхъа Закатала районни Дагъайбни МуIхаIхни хивейхъа хъаркIын. ЙыIкьнекин мактаб мааъад быкырауйле хъийгъа, манкъве сабара гагьна мактабее маъаIллимийвалла гьавъу.
1940-ъэсди сен Кь.Мамедов эскерийвалейхъа аляртIу. Мана Тиблисни шагьарыс дёлесвалейни Авчала районейни дивизиейхъа гирхьу. Эскерийвалла гьааъани са сеныле ХаIбна Ватанна даIвъий гибгъыл. ДаIвъий гидгъылыйква , дивизиейн эскерар Украинайни фронтейхъа къахову. Манбыше Советни оIлкайна садибийвалла гьувааджесдимее душманаршиквани къошунбышиква вурушбы ыккы. Мамедов Кьадире Украинайни фронтни таркибеени эскераршиква саджигее джурабаджурайни шагьарбышди аллани вурушбышее игитийвалла гьаагу.
Немец-фашистаршин къошунбы Кавказылхъа иккечIуйнкъаI, Кь. Мамедовна дивизие Краснодарни крайилхъа хъабы. Мааъад адкIынни вурушбышди санчее мана яраламишхьана. Хил’дже вахтна госпиталей ыхьа. Маалидже алятIуйле хъийгъа, игит эскер мер фронтейхъа саркIыл’. Гьини элеес манбышди дивизиейн 4-ди Украинанйни фронтни таркибе Крымни аллани вурушбышее иштыракау. Мааъад адкIынни вурушбышее Кьадир Мамедов кьоIни элеес яраламишхьа. Крымна шагьар фашистаршиква азадавъуйле хъийгъа, 1944-ъэсди сен манбы Кишиневни сураххъа йаIххъыл’ гьавъу. Ясское шагьарее аIл’гьаани вурушбышди санчее мана мер гуджнара яраламишхьана. Гьини элеесда душманна гулле Кь.Мамедовни къелик’ хъоотIу. Госпиталей маалидже алятIуйле хъийгъа, мана фронтейхъа саркIыл деш. Няъас увгьее яраламишхьайна къелина дагъамна вазият вухьа.
Кь. Мамедов 1945-ъэсди сен командираршини саIнаъатын къулай ацIахьайниме Саратовни вилаетейхъа хъаIдхъаIс оIтирау. Манкъве командираршин мактаб быкырауйле хъийгъа, ишлемишхьес аркIын. Сабара гагьна артиллериейни частбышди дивизионни санчис хаIбвалла гьавъу.
ХаIбни Ватанни даIвъийе гьаагуйни игитийвалис гьоIкуматын Мамедов Кьадир Мамедна дих хаIдданани наградабышис лайикьра къаджы. Манкъус гьувойни наградабышди аIрее кьомана джига ЧIаIрани ХаIнейни орденын авхъааххъа.
1946-ъэсди сен Кь. Мамедовна хаана вазият дагъамба вухьайхъа гора, мана едике ыхьайни хивейхъа саркIыл’. ДаIвъийле хъарыйле хъийгъа, манкъве маIъаллимийвалла гьавъу.
Хивни джамаъаIтни йикIел’ Кь. Мамедов гер дирибаш, инсаныс кумаг гьелес гьаIзирна инсан хьинне аху. Манбышди увгьойка, Кьадир дидейкIле хаIдда дагъамийваллабы къаджы. Манкъве фронтей къаджейнчии гьаIкIее гафбы гьаъанкъаI, манкъулхъа кIыры гяххъанбышди улеббышеехъа нагъбы хъадайли ыхьа .
ХаIбни Ватанни даIвъийна иштыракчий Кьадир Мамедов 1991-ъэсди сен едике ыхьайни МуIхаIхни хивей раIгьматыххъа аркIын.
