Сабара гагьыле йишди оIлкайн немец фашистаршике дюнйе азадаийн мол’цIал’ сен алгъагьас. ХаIбни Ватанни даIвъийе советни гыргыни халкьбышиква саджигэй фронтыл’ цIаIхбышеб джона игитийвалла, джомардийвалла гьаагу. Манбышди гьаарункъуни гьаIкIее одкIуний, манбы йикIел’хъавалявъий, манбышис раIгьмат къаховуй йишин бордж водун. Къийнийна гаф даIвъийни гьаракатукани иштыракчийни, миххьегIалий Кьарнаев Халид Кьарнайна духайни гьаIкIеена вухьес.
Х. Кьарнаев инчиле 110 сенна гьихъа, 1915 сен, МиххьегIни хивее едике ыхьа. Манкъуни ыIмырын язы маIгьад хъадыки, кIыл’ни Халидыхъаб ушахийвал’на шадвалла гьааъасда мункум вухьа деш. Манкъун кьоIдле сен быкырхьайнкъаI ед’ Нене раIгьматыххъа аркIын. Гойне са сениле хъийгъа дек’ Кьарнай раIгьматыххъа аркIын. Манкъус единий деккин муIгьуб къаджес кьисматхьа деш.
Этимра ахуйни Халид Кьарнаевни ыIмырее вааджибна джига деккини чоджее, Эфендий эмийе авхъу. Манкъве мана джуни хизанеехъа аляртIу. Эмийни хизанна вазиятыб дагъамна вухьа. Манчини аллад Халид манбышилхъан юк ихьес раз’хьа деш. Джегьилин йицIыссад сен быкырхьайнкъаI, мана эмийни кумагука Къахей дуканейхъа ишилхъа дюзел’мишхьа.
Халид фаIсигьнан ушах ыхьа. Манкъуни фыкрее хъаIдхъый гьаммаше ыхьайн. Манкъус Къахей хьебыдъэсын сыныф таамаъас Аллагье имкан гьувона. Анджах джегьилике дуканейни йыIкьни ишис, хъаIдхъыйс таб гьаъас аIхы деш. Манчиле гъайре манкъус гогьарбы, хив йикIел’ хъавайле. Йигъбышди са са йигъыл’ мана Къахейнче гьиху, сувалхъани карванылхъа аликкы аIзизни хивеехъа хъарайли.
Х. Кьарнаев 1929 сен хъаIдхъас МуIхахахъа интернатейхъа айкIан. Мааъад ёкьудъэсын сыныф таамау, Ахта педагъожи комбинатейхъа иккечIе. Манчее хьебыдле сенна хъаIдхъыйнчиле хъийгъа, Дербентни педагожи училищейхъа иккечIу. 1935 сен ман училище быкрау, Кьарнайна дих Халиде маIъаллимийвалла гьааъа гиргъыл.
КьоIдле сенна МиххьегIни хивее мана дагъайдни сыныфбышди мактабна гьам маIъаллим, гьамыр мактабна хааIрна ишлемишхьа. Гойне Мишлешни дагъайдни сыныфбышди мактабее маIъаллим ыхьа. Хъийгъа мер Халид маIъаллим МиххьегIни мактабейхъа мудирна сакIалау. 1940 сен Х. Кьарнаев ЦIаIхни хивыни йигIыдле сеннани мактабейхъа директорна таIъйин гьау.
ЦIаIхбышди хиваршее, Рутулни районыл’ халкьни мактаббышда бина гивхьуй ДжаIфаров Селим АIбдулетIифни духайква багълыда. ХХ асырни хьебцIал’ъэсди сенбышее мана иш гьаракатеехъа абчес хаIдын гьунар Халид Кьарнаеве гьагу. Манкъуни баджарыгъыс гьоIкуматын ахтына кьиймат гьуво. 1939 сен мана Шарафни орденыс лайикьра къаджы. Орден алятIас Халид маIъаллим МоскIавхъа хъортIул ва манкъуни коксеехъа орден мани вахталийни Совет гьоIкуматни чIакIынбышди санкъвее Калилине гивадхын.
1939-1940 сенбы халкьыс, оIлкайс дагъамын вахтыбы ыхьа. Авропайл’ кьоIбъэсда дюнйейна даIвъий аIл’гьаа вухьа. Мани арайл’ йишди гьоIкуматнаб Финляндиейквана даIвъий абкIын. Мана лайикь дешда даIвъий вухьа. Мааъаб цIаIхни халкьыкен хаIбба джегьилер гьалакувхьа.
Халид маIъаллимыр мани гьаIдисабышиле къырагъыл’ ахвас даIхы, 1940 сенни октябрни вуза джуни хагьишиква эскерейхъа аркIын. ХаIбна Ватанна даIвъий гибгъылни цIеддыйни йигъыле манкъве манчее иштыракау. 1941 сенни декабрни вуза МоскIавни аллани вурушбышее немцаршис йыIкьна зарба ыIвху. Сифтада йишин къошунбы фашистаршиле маа гъамхьа. Вурушбышди санчее Кьарнайна дих Халид йыIкьра яраламишхьана. Орехово-Зуево шагьаре ёкьубле вазна госпиталее къалирхьу. Манкъун джан дохтураршике тавулхъа хъаляъас даIхыйн. Манкъуни гьаIлна заыIфийвалла къавджу, медкомиссиейн манкъус инвалидна цIеббыйна группа гьуво, хаахъа сакIалау. 1942 сенни мартыни вуза Кьарнаев Халид Кьарнайна дих эскерейнче къайиккы, МиххьегIхъа хъары.
ДаIвъийенче харыйле хъийгъа, Халид маIъаллиме хьебцIаллиле гьеххани сенбышее хивыс, халкьыс къуллух гьавъу, мактаббышее директорна, маIъаллимна ишлемишхьа, ЦIаIхни, Гыл’мецIни Советлыгъбышеехъа депутатна сечмишхьа. ГьоIкуматын манкъуни ишис хаIбна кьиймат гьуво. Х. Кьарнаевыхъад девлетин гьувойн молюдле наградабы водунбы. Манчике ёкьудле даIвъийе иштырак гьаийке, ёкьудлед педагъожи ишике гьувойнбы.
Халид Кьарнаевыс аIджалын хылийна ыIмыр вуккэйс аман гьуво деш. Мана 1980 сен, 65 ешее, МаIгьачкъалайни шагьарее раIгьматыхха аркIын.
Къийнийни йигъыл’ дидейна дараджа ахтывале манкъуни доюлхъа аркIынни невее, Кьарнаев Халид Сабирни духее, авхъааххъа вобна. Манкъве Украинайл’ аIл’гьаани СВО дохтурхьинне йишди эскераршис кумаг гьагва водун. Луганск Халкьни Республикайни хаIрынкъве Пасечнике Халид дохтурна иш хаIдни наградайква бил’диравъу ва манкъус миннатдарийвалла агъмишавъу.
