Гьар миллетыхъаб джона миз вобна. Са юшенааъана миз, сайиб оокIанна миз. Сана-санчис акаран дёлесин мизяарыд эйхьенбы, сана-санчике аIкьанан, икдякаран мизяарыд эйхьенбы. А1сас мизена метлеб инсанара сана-санкъуква юшенавъуй ва сана-санкъуни фыкреедын мизени кумагыква ацIахьай вобна.
Гьар мизехъадыд чин лугъадбы (диалектбы) ва легьчебы (говорбы ) водунбы. Масалан, цIаIхни мизехъад кьоIдле лугъад водун: цIаIхын лугъад ва гыл’мецIын лугъад . Гьар хивыхъадыд чин легьдже водун. ХаIдданан йищди миллетын хивара цIаIхни лугъадыл юшенаъа. Манчихъа гора, адабиятна миз яратмишааъасдиме манчини дибыс цIаIхын лугъад гиххьы. ЦIаIхни лугъадни дибысыд ЦIаIхни хивын легьдже гиххьы. Няъасне ман гиххьы, манчина сабаб гьиджоне вобна. ЦIеббыйна сабаб, ман легьдже йыIкьнее ыхьайхъа гора алетIу. Гыргынбышис ман легьдже дёлес водун.
КьоIдъэсда сабаб, манчихъад йиссейн таарых водун. Аазыр сенбына гьихъа одкIунийн китаббы ва сакIалауйбы мани легьджейл ыхьа. Манчихъа гора, ши йиссейн мизен усулбы гьадсыр. Хебыдъэсда сабабыб, хаIббанан ааIлимар цIаIхни ишлемишоохьенкъаI джони ишбышди дибыс ман легьдже гиххьы.
Агар шас йишда миз гьувааджес вукканхье , шахъаб са адабиятна миз вухьес вуккан. Анджах манчин эйгьи деш, гыл’мецIын лугъад ишлемишаъас дешва. Сабара поэтически текстбышее ши гыл’мецIни лугъадын джуваббы ишлемишаъанбы. Манбы мизена девлет ва баракат вобна. ХаIббанан мизен, юшенын, поэтический джувабын устадар: А. Дадащев, В. Мирзоев, Ю. Юсуфов, Э. Мирзоев, Лезги Семед’, Г. Керимова мана легьдже гьааъани хиваршеенченбы вобунбы.
Югба-пис’ба ши аIхреени 35 сенни аIрее адабиятна миз къурмищавъуна. Чалышмишивхьайнбы адабиятни мизел’ мактаббышисын, художественный адабятын , лугъадбы, адабиятни мизен усулбы окIанас. Къийнаб мана иш гьаIракатее вобна. Садджу быIркьынкъукIле къидевджес ва бошункъукIле къидивхьес. Мизеква, адабиятыква барабарда йишин фольклор, маданият, таарых гьаIракатеехъа адаччи водун. Гьаманкеб аIреенче мизехъа «гёбхьананбы» хъигъеебачIенбы. Хиваршини джамаIъатбышди аIреехъа ледж адаччи. ШакIле ман ацIан манбышихъад не мизелхъан, не таарыхылхъан, не маданиятылхъан не гьавас, не гьаIракатбы дешинбы. АIреехъа са джуваб айгьен , гьаманчиква маIъна дешин ихтелетбы гийгъал. Джойиб сана-санкъука не урусни мизел, нейиб тюркни ( азербайджанни) мизел юшенебахьи.
Хьуледъэсын сенне водун ватцапни группабыше илийк1ар маIъна дешин гьыIджат: « Ши цIаIхбы вобунбы…», «Ши йихъбы вобунбы» «Йизди мизен до ЦIаIхна миз вобна» , «Йишди мизен до Йихъсум водун» ва медынбы.
Адабиятни мизеехъа эчIуйн терминбы водунбы. Манбы водунбы хьинне гьассарас ыккан. Агар ши гьаарункъвее джус ыкканан гьеъээ, манке миз джаб деш, миллетыд ахвас деш. Зас ман ихтелет хылли хъаъас ыккан деш. Гыргынбы ши са миллет водун. Югун-писиныд йишин са водун.
Йизди увгьойква, йишди словарьбышеехъа гыргыни диалектбышин, говорбышилин джуваббы аъас ыккан. Мани джуваббышиква словарь хаIдхъаъас. Гыргыни мизяршихъад синонимбы, антонимбы, омонимбы эхьи. Йишди мизейид гьасре манбы ихьеджин. Лугъадбы, легьджебы гьасре ааIлимаршилхъа гьассарас. Ши адабиятна миз артымишааъас вуккан. Манчил’ гьам окIанас, гьам хъаIдхъас гыргынкъуке аIхеджин.
КьоIдъэс, зас гьаман эгьес ыккан, гьамана мислягьаIт гьааъас вуккан :
— ГьуIрматыкван цIаIхни мизеква ишлемишоохьен ааIлимар, маъаIллимар, шааирар, язычера, журналистар, гьоокIанбы, дора ши са адабиятни мизен къайдабы ва усулбы гьуваджы ишлемишивхьес. Манчинимеега шахъад одкIунийн китаббы, лугъатбы водунбы, кьабыляыйн орфографиейн, орфоэпиейн, синтаксисын, ишаарабышин усулбы водунбы. Манбы ши гьидваджее, йишда едина миз гьаIракатеехъа эвчIес деш. Сабаранбыше закIле эйгьен: « Гьамана, ненкъве нягьаIдый ойкIан, ненайий нягьаIр юшенаъа чIаIв водун. …». ШакIле ман къеджен соцсетьбышени дестебышее.
Хьебыдъэсыд, агар ши са эбан миллетхьее, агар шас йишда миз гьувааджес вукканхьее, Россиейлиб (Дагъыстанее) Азербайджанылиб ешемишоохьени цIаIхбышихъаб са алфавит вухьес вуккан. КьоIни алфавитын ши кьоIна хъааъа вобунбы. Мана мебни макьалейсда гаф вобна.
Февральни 26-чил ДДПУ цIаIхни, агулни, рутулни миллетбышди мизяаршини , адабиятни, маданиятни, таарыхбышди гьаIкIеена хаIбна маджлис вухьа. Мааад манчиква багълыданан суалбы къалхымишаъы, нягьаIдый манбы гьаллаъас ыкканва мислягьаIтбы кьабыляъы. Вухьесди маджлисни гьаIкIеена хабар к1азетеенче, соцсетьбышеенче хабар гьувына. Сабара миллетни дойиле «кокси гетани» ааIлимаршилхъа, районни, хиваршини къуллухчершилхъа, директораршилхъа, хиваршини админстрациейни чIакIынбышилхъа, джамаъаIтчершилхъа (общественникаршилхъа), ишкараршилхъа хъоотIалан кагъызбы одкIун. Манбышике са «Нур» кIазетна хааIрна редактор Байрам АIбдуллаев, ааIлим, ДДУ-на профессор Баба Бабаев, ДжамаъаIтни палатайна у1звы Сабир Сайдумов, джамаъатIчий Темрез А1лиев абы. Сайиб цIаIхни мизелин радио-телеверлишбы ыккеккан журналистар : Юсуф Бабаев, Бейдуллагь Ибрагьимов, Шефига Бабаева, Гул’нара Керимова абы.
Зас маIгьад къаммышхьа, садджу манбышин джад вод йикI мизехъа, адабиятыхъа, Ватаныхъа, едихъа гёдхьан. Авхуйнбы, цIаIхни мизеке яныххъа хъувхьайн инсанар, абы деший.
Агар хъобтIулыйн ваяхуд джуни гьавасыква абыйн инсанар хаIбба вухьайнбыхьий, йишди миллетна садибийвалла уIумывхьесданий , йишин сес республикайни чIакIынбышилхъа гьихьарасынний.
Шас ахуйн садджу соцсетьбышди группабышее гивъур сана-санкъуква гьыIджатбы гьаъас ва фитна, гъийбат еймишаъас. Гьаарункъве вудж са агъайс гьыIсабаъа. Гыргынкъус миз, халкь са къуллух вуккананкъаI лазымехьи. Гойне манбы хъа1вайкьананбы эгьес : «Зы цIаIхийгъалий ворна».
Инам водун, хъооIн арха хъобкуйни йаIххъылхъа салесын. Ши хъавгьуни лампайн иших хаIдхъыхьа, манбышди гьийб ачухна йаIхъ ачмишивхьес. Манбышихъад югун ешайиш ихьес. Манбышихъаб адабиятна едина миз вухьес, кIоран таарых ихьес. Джойиб чиле гуянмишивхьесынбы. Аамин !
