Камиль Шамхалов
Гьайни сен Совет гьоIкуматни халкьын фашист Германиейле гъамувхьайн 79 сен быкырехьи. ХаIбни Ватанни даIвъийе иштырак гьаийни ветеранаршин сай йигъ-йигъыле, вузале-вузалхъа ,сен-сенылхъа кIыл’хъехье, манбыше гьаммашийни дюнйейлхъа коч гьаъа. Агар дюнйейхъаб игитейр вобхьей, гьаIкIен игитейр манбы вобунбы. Манбышда игитийвалла, манбышин добы вахт нимее цIыцIавхьейиб кIелиханас деш. Къийна манбышике гьашбуей сагъба авху, манбышда гьуIрмат гьувааджий, манбышди игитийвалис ахтына кьиймат гьувой йишин, чIакIынбышин, хурунбышин бордж водун. Къийнийни йигъыл’ Дагъыстанэ сагъра ахуна йицIыйре ветеран ворна. Гьасре Оорункъве манбышис джанана сагъвалла гьевлена.
ЦIаIхни миллетихъаб даIвъийна агь хъидёотIуна, уцIур цIыцIдявъуна хизан дешда, даIвъийе гьабтIыйни игитейршин добы са мармарни къаейк’ дешодунбы одкIун, манбы гьар цIаIхйелийни, гьар деккини, ед’ни, гьар чоджни, йичойни, духайни, йищени, невабышди йикIбышик’ одкIунодунбы.
Дагъамни вахтал’ советни гыргыни халкьбышиква саджигэй хаIбна ватан азгъунни душманыке къорамишааъас дагъыстанын миллетбыд сыгъоцу. Манбышди джаргэй йишди миллетын эл’чейрыб кIыл’ба вухьа деш.
Калел’быше ХаIбни Ватанни даIвъийе, цIаIхни миллетни гыргыни джаIмаъатбыше хьинне, гуджнакван иштырак гьау, игитийвалла гьаагу. Манбышике сабарабы даIвъийе батмишивхьайнбы, сабарабы вурушбы аIлгьаани чолбышей фашистаршини гуллебышике гьалакувхьайнбы. Манбыше джон джегьил’ джанбы Ватанниме, йыIкьале хъооIни насылбышди ачухни геледжагъниме гьуво.
Къийнийна йизда гаф даIвъийни цIаейнче сагъра хаахъа саркIыл’ни Улуханов Улухан Валийни духайни гьаIкIеена вухьес. Мана 1918 сенни апрельни вуза Баш- Калел’ни хивее едике ыхьа. Манкъуна ушахийвалла, джегьилийвалла оIлкайни дагъамни вахтбышилхъа гибхьы. Хъийгъаб фашистни немцаршиквана ХаIбна Ватанна даIвъий гибгъыл. Улухан Улуханов 1943 сениле азгъунни душманыква вуккэккани даIвъийна гьаракатыквана иштыракчий ыхьа. Мана 2-ъэсди Украинайни, 2-ъэсди Белоруссни фронтбышди таркибе игитийваликва вурушмишхьа ва хулехьейр яраламишхьана. Манчихъа ил’дяккы, У.Улуханове фронтыл’ни гьамбазаршиква фашистар йишди торпахбышиле къогьооши вухьа. Манбыше хивар, шагьарбы, оIлкабы гитлерни къошинбышике къаттихьанаъа ыхьа. МаIгьар игит сувахъанный Берлинхъаме гьирхьыл’. Мааъаб Валийна дих Улухане махъа гьивхьарас кьисматувхьайни советни эскераршиква даIвъий чIаIвувхьана шадвалла гьавъу.
ГьоIкуматын манкъве фронтэй гьаагуйни кьаIгьраманийвалис, джомардвалис, игитийвалис ахтына кьиймат гьуво. ДаIвъийна гьаракатыквана ветеран Улуханов Улухан Валийна дих «ЧIаIрани ХаIнейни», I,II дараджайни «Ватанни даIвъийни» орденбышис, «Гьаагуйни игитийваллайс», «Варшава аазадавъийс», «Прага аазадавъийс», «Берлин аазадавъийс», «Германиейле гъамувхьайс», «ЗаIгьматна ветеран» ва менни медалбышис лайикьра къаджы. Мана 1946 сен Германиейни Франкфут-на- Майне шагьаренче хаахъа саркIыл’.
ДаIвъийле хъийгъийни сенбышее У.Улуханове хизан къурмишавъу. Мана кIалхозее джурбаджурни къуллухбышил’ чалышмишхьа. Сабара сенбына кIалхозна садры ишлемишхьа. Манкъве садрывалла гьааъани вахтал’ кIалхоз районе гуджнаква гьихъа аIлгьаан тасарруфат ыхьа. Манчини аллар, манкъухъаб джаIмаъатни, халкьни , районни чIакIынбышди арайл’ хаIбна гьуIрмат вухьа.
ХХ асырни 60-70 сенбышее калел’бышин хаIдданан хизанбы Закаталайни районейхъа кочмишхьа, тезе юрд абчы. Улухан дайийна хизаныб махъа кочмишивхьа. Мааъаб манкъве ушахар къелилхъа хъавъу, эвле-атта гьавъу. Улухан дайийхъа устадыйваллайн гьунар ыхьа. Мани саIнаъатни кумагыка манкъве хаIбна хизан гуд’мишавъу ва ушахарыб гьалалын къык къазанмишаъани йаIххъылхъа гявгьу.
ХаIбни Ватанни даIвъийна ветеран Улуханов Улухан Валийна дих 1991 сен Закаталайни шагьаре раIгьматыххъа аркIын. ДаIвъийн кьаIгьраманар шаква девхьейиб, манбыше джони ишбышиква, игитийваликва миллетни таарыхе кIоран из гьадсыр. Манбышда едигар ши гьаммаше гьувааджесда.
