Цlаlхийни хивеена манзик’ йиссейна абида вобна. Манчихъад геед хаlдын таарых водун. Мана 1075-ъэсди сен Сельджукаршини Мелик шагьни амурыква доюкани вазирее Низам ал’ Мул’кэ алявъу.
АаIлимаршини увгьойхъа гора, Дагъыстанее мана цlеббийна мадраса вухьа. Дагъыстанехъа цlедда исламын дин манче еймишехьи гидгъыл. Мадрасайн хаlбба доюкан динэгьлер, устазар, имамар гьаlзиравъу. Манке одкlунийн сабара китаббы къийнад аху водунбы.АаIлимаршини увгьойхъа гора, Дагъыстанее мана цlеббийна мадраса вухьа. Дагъыстанехъа цlедда исламын дин манче еймишехьи гидгъыл. Мадрасайн хаlбба доюкан динэгьлер, устазар, имамар гьаlзиравъу. Манке одкlунийн сабара китаббы къийнад аху водунбы.2015-ъэсди сен цIаIхбыше( йихъбыше) мадраса аахъыйни 940 сенийс къассырыйн шадлыгъбы алгъагьу. Маскlавни шагьарее къурмишхьайни йихъбышди маданиятни марказын манчиква багълыда автопробег МаскIав – ЦiаIхий алгъавгьу. ДжамаъаIтыква саджигее хаlбна мавлид вукку. Мани маджлисее къонши хиваршеенче абыйни мигьманарше, районеенче, республикайни марказеенче абыйни динэгьлерше, Урсиятыле абыйни йишди чубабыше иштырак гьау. Маджлисее динни , ыIлимни, манзикни таарыхни ва мааъад дарсбы гьувойни ааIлимаршини гьаIкIеедын марахукан чыхышбы ыхьа. Манчиле гъайре, гьаIшдийни манзикни вазиятыке йишонувхьа. Мааъаб мислягьаIтеехъа хъабыйнбы, йиссейна манзик-мадраса тезелемишааъас, йаIъни йиссейна либас гьабсыр, хъааъас. Анджах мана иш гьихъа хъааъасдиме гьаIракатбы ыхьа деш. Россияйни кьаануныква, маIгьдын йиссейн таарыхыкван абидабы иджаза дена хъаъас гьайсар деш. Манзик-мадраса аIдатыйба хъааъасдимее, устадар- реставраторар аблес вуккан, чIакIын пылбы гьоIкуматни хазненчен ыккан. Гьале гьихъа кагъыз-кугъыз саъас ыккан. Манчихъа илдяаакы, ЦIаIхни хивни джегьилерше, манзик хъааъасдимее фонд ачмишау. Къийна махъа гьаарункъвее джуни кьул’пеенче гехьан пыл кечирмишаъа. Фондни чIакIынбышди увгьойбышиква, хил’дже пыл сады водун. Манчиле гъайре манбышихъад медын фондыд фодун. Манчиква хивни аIреедын гармабы, йаIхъбы, горханабы, зияратбы хъаъа. Къийнийни йигъыл’ манзикыхъаб хаIбна дагъамийвалла вобна. Манчин гадигани суралхъан баруг хъодху водун, тагъбы аlраламишхьайнбы. Мана оокlалас мумкум вобна. Къийна гедж гьидяу хъодхуйн баруг реставрация гьаъас ыккан. Цlаlхни хивни джамаъаlтни увгьойхъа гора, мана гьинчиле сабара сенбына гьихъа хъавъунаний. Манке манзикын гадигани суралхъан баругбыд хъоттул тезеданданий аляу. Амма сабара сенбына гьихъа ыхьайни зерзелейн манбы меед хъодуйнбы.Гьайни делесвалей Цlаlхыйни хивни джаванарше манзикыс кумаг гьаъасдимее горуш алгъавгьу. Мааъад манбыше хаlдда марахукан мисалабы сугъоцау. Горушни иштиракчерше ва фонд яратмишауйни Фаик АIзизове, Расим АIббасове, ГьаIсан ГьаIджиеве са гIаленчен хьинне увгьойн: «Йишда макьсад манзикна дагъамийвалла джамаъаlтылхъа гьивхьаравъуй вобна. Геледжагъыл ши медын горушбы алгъагьуй назарее аххъы водунбы.Гьаlкlедад, къийна гедж гьидяу, мани карее манзикыс кумаг гьелес ыккан. Шавухъадый югун имканбы, манбы къырагъылхъа хъувхьес вуккан деш. Гьарункъве джуке ахаlн кумаг гьувое, мана иш геджвалейхъа ц1ыц1авхьес деш. Йишди хааишни мислягьаIтеехъа хъабыйнбышда сайир МаIгьачкъалее ешемишехьена йишда чодж Фируддин гьаIджий АIгьмадов ворна. Юххьан, къыIлина, цывылихъа манзикни абна гьаваа гейб мыкIаба воохьи деш. УIл’джуман ва шаIгьдын кубар гьаъас дагъамийвалла ва даркашийвалла воохьи деш. Анджах кьыIд’мына мааъад не пешт’бы, не отопление дехьайхъа гора, кубар гьаъан инсанар мыкIаалин авхъаахъа. АIсас манчихъа гора ешлибы, кьаIсинбы кьыIд’мына кубаршис абайли деш. Аллагь шале разийра ахвана, мана дагъамийвалла къийна аIреенче абкIынна.Джегьилерше джоке аIхан пылбы саъу токIана маIгькамна шунур, 25 кв.м. къуIмани полан алищу манзикни джилилхъа гедчу. Гойне ман шунырыква къуIмани котёлыххъа гицIын. Ман ишбы гьаъасдимее хаIбна устадыйвалла ва манчин ацIаал’ ыккан. Ман ишбы гьаъас МаIгьачкъалеенче, джун хаадын ишбы гьассыр, АIгьмадов Фируддин гьаIджий ары. Манкъвее джамаъаIтни кумагыква кьоIни уIлджумни аIрее къуIман пол гедчу ва къуIман хьян ахъа цIыцIаъу. Ман Аллагьын хав къуIмааъасын ишбы гьаъасдимее кумаг йишди джаван чубабыше гьуво. Зы манбы дойин-дойин оокIан деш, няъас увгьее сунна вобна: « Гьелен садакьа, ашкар гьидяу, дюгленда гьелес ыккан» манке манчина баракат гьалеб хаIбхъоохьи.Гьайни делесийвалее, джун хусусы ишбы гьассыр, Фируддин гьаджий АIсадуллагьна дих мер ишбы гьаъас ЦIаIхбышди йыIкьнекни манзикехъа ары. Гьайни элейс манкъвее токIан шунырбы бадалау, тезетокIани ишхесын шитбы гиххьы. ГьаIшде замыканиейни пожарыке манзик къорамышивхьа вобна. МаIгьбын игитер ЦIаIхни хивее мысаджаб камдевхьенбы.ДжамаъаIтни сураке гыргыни хайир ишбы къеджени, манзикбышис кумаг гьелени, Аллагьна йаIхъ авхъуйни джегьилершис баракат ва шадна ыIмыр гьевлена. Амин!
